Winnica w Toskanii
Zaczęłam pisać o winie w Toskanii i chciałam zrobić to w dużym skrócie, ale wyszedł kilkustronicowy porządny wpis, nad którym pracowałam wiele godzin. Podsumować tak rozległy i różnorodny region winniczy to niezłe wyzwanie. Toskania ma tysiące lat historii, a dzisiaj setki nazw, denominacji i masa mniejszych lub większych winnic, w których produkuje się coraz lepsze jakościowo wino.
Mam nadzieję, że moja praca będzie dla Was dużym ułatwieniem przy wyborze miejsca na degustację, tutejszego wina w supermarkecie czy w winnicy lub w restauracji do posiłku.
Zacznę od tego, iż Toskania jest zdecydowanie regionem, gdzie przodują wina wytrawne i czerwone, z odmiany Sangiovese, z których te najbardziej znane to Chianti i Brunello di Montalcino. Mimo, iż króluje Sangiovese, w Toskanii znajdziecie bardzo dużo rodzajów win, których zapach i smak zmienia się zależnie od terenu, klimatu i sposobu uprawy, produkcji oraz leżakowania.
Natomiast najbardziej znane wino białe w Toskanii, to królowa Vernaccia, uprawiana od wieków w okolicach malowniczego San Gimignano.
STATYSTYKI WINA W TOSKANII (Dane z ostatnich lat).
– Powierzchnia upraw winorośli: 58 tysięcy ha z czego 25% to tereny górskie, 67% to wzgórza i tylko 8% tereny nizinne.
Roczna produkcja wina w Toskanii: 2.600.000 hl z czego DOC I DOCG 69% , IGP 25%, wina czerwone i różowe 85%, wina białe 15%.
*Co to znaczy DOC, DOCG i IGP? Już precyzuję.
Etykietka wina Chianti Classico DOCG
CERTYFIKATY POCHODZENIA ALBO DENOMINACJE DOC, DOCG, IGP
Na butelce wina znajdziecie na pewno jego nazwę i producenta, rok produkcji, procent alkoholu, zawartość w ml i dodatkowe informacje.
Bardzo często we Włoszech spotkacie też skróty IGP, DOC, DOCG, RISERVA.
Co one oznaczają?
IGT – Indicazione geografica tipica czyli Informacja o pochodzeniu z konkretnego terenu.
Takie oznaczenie informuje nas, iż wino zostało wyprodukowane z przynajmniej 85% winogron z konkretnego terenu według uregulowanego cyklu produkcji. Regulamin produkcji win IGT jest dość elastyczny, więc często producenci, którzy chcą poeksperymentować, rezygnują z certyfikatu z wyższej półki – DOC. Tym samym, zdarza się, że wina IGT stają się ekskluzywnymi i wyśmienitymi winami. (przykład Bolgheri Sassicaia na dole, które przez wiele lat miało tylko certyfikat IGT).
DOC – Denominazione d’origine certificata czyli Denominacja pochodzenia certyfikowana.
To drugi stopień na drabince regulacji co do produkcji wina. Wina DOC, zanim pojawią się w sprzedaży, są poddawane analizom chemiczno-fizycznym i organoleptycznym, a producenci śledzą precyzyjny protokół produkcji.
Certyfikat DOC wprowadzono we Włoszech w 1963 roku. Dzisiaj istnieje dość długa lista włoskich win DOC. W Toskanii mamy ich około 40. Tutaj znajdziecie listę w całości:
https://it.wikipedia.org/wiki/Denominazione_di_origine_controllata
Leżakowanie i dojrzewanie wina w kantynie
DOCG – Denominazione di origine controllata e garantita czyli Denominacja pochodzenia certyfikowana i gwarantowana. Ostatni i najwyższy prawny stopień w regulacji wina.
Aby go uzyskać trunek musi posiadać przynajmniej 10 lat certyfikat poprzedni DOC i wyróżniać się szczególnymi cechami nie tylko smakowymi ale też związanymi z tradycją i kulturą. Do badań w fazie produkcji dodaje się badanie smakowo-zapachowe przed butelkowaniem i coroczną degustację przez specjalną komisję.
W Toskanii mamy 12 win DOCG, tutaj lista:
https://it.wikipedia.org/wiki/Denominazione_di_origine_controllata_e_garantita
RISERVA
Wino Riserva to takie, które musi leżakować dłużej niż wino przeważnie butelkowane już rok po zbiorze. Na przykład Chianti Riserva starzeje się przynajmniej trzy lata. Każdy rodzaj wina ma inny protokół, a generalnie wino Riserva ma intensywniejszy bukiet i kolor, ponieważ nabiera charakteru podczas leżakowania w różnego rodzaju naczyniach: anfora, cement, beczki małe i duże zazwyczaj dębowe, stare i nowe… Można zmieniać pojemnik po pewnym czasie, albo część wina dojrzewa w beczce, a część w cemencie i potem się je miesza itp. Warianty są niezliczone.
Dodatkowo znajdziecie też WINA BIOLOGICZNE – VINO BIOLOGICO.
Mają one na etykiecie certyfikat z zielonym listkiem, nadawany przez specjalną komisję. Certyfikat potwierdzono w 2012 roku razem z regulaminem co do produkcji tych win. Winorośla pochodzą tylko z uprawy ekologicznej (przynajmniej 5 lat), a do winifikacji używa się jak najmniej środków chemicznych i mniej siarczanów. Coraz więcej producentów wybiera uprawy ekologiczne, a my klienci dziękujemy, bo po takim winie mniej boli nas rano głowa.
Zdjęcie z bardzo dobrze zrobionego portalu o winie quattrocalici.it
NAJWAŻNIEJSZE WINA TOSKANII opisane od nazwy terenów
CHIANTI (wymawia się kianti)
To chyba najbardziej znane toskańskie wino o ciemnoczerwonym kolorze, zapachu czereśni, wiśni, fiołka, wanilii, czekolady i pełnym, taninowym, lekko kwaśnym smaku. Nazwa wina Chianti pochodzi od rejonu, gdzie jest produkowane. Chianti świetnie podkreśla toskańskie dania mięsne i sery.
Rejon znajduje się w samym sercu Toskanii, a uprawą wina zajmowali się w nim już Etruskowie wiele wieków temu. Tereny są tutaj pagórkowate, ziemia jest przede wszystkim gliniasto-wapienna z piaskiem i żwirem, a klimat jest bardzo gorący w lecie i mroźny, nawet z opadami śniegu, w zimie.
Winnica w Chianti
W Chianti uprawia się przede wszystkim Sangiovese, do którego w mniejszych procentach dodaje się inne winorośle lokalne lub międzynarodowe np: ciliegiolo, colorino, merlot, syrah, canaiolo, pinot noir.
Uwaga: prawdziwy region z wiekami historii nazywany jest dzisiaj Chianti Classico i tylko na butelkach wina z tej części widnieje czarny kogut. Nazwa Chianti natomiast odnosi się do dość dużej części Toskanii, wyodrębnionej na początku 20 go wieku, co wprowadziło dużo zamieszania. Chianti i Chianti Classico mają zupełnie inne zasady produkcji. Kupujcie i pijcie Chianti Classico z kogutem na butelce i będziecie mieli pewność co do jakości.
Chianti Classico możecie znaleźć jako:
– wino rocznikowe, w sprzedaży już rok po zbiorze
– wino Riserva, minimalnie 3 lata dojrzewania
– wino Gran Selezione, minimalnie 5 lat dojrzewania, produkowane w bardzo małej ilości z tylko jednej części winnicy.
Niektórzy znani producenci Chianti Classico: Lamole di Lamole, Castello di Verrazzano, Isole e Olena, Castellare, Villa Antinori, Volpaia, Castello di Ama, San Felice, Villa Cafaggio.
Polecana winnica:
MOLINO DI GRACE
Panzano in Chianti
W winnicy pracuje od wielu lat Pani Justyna.
Albo Enoteca Falorni w Greve in Chianti, gdzie możecie kupić na miejscu wine card i spróbować wielu win.
W Chianti gdziekolwiek pojedziecie, natkniecie się na masę winnic i reklam wine tasting. Do koloru, do wyboru.
CARMIGNANO
Miejscowość Carmignano znajduje się niedaleko miejsca gdzie mieszkam, u podnóża góry Montalbano. Tutaj produkuje się bardzo interesujące i znane tylko koneserom wino czerwone wytrawne, które wygrywa wiele prestiżowych nagród. Na tych terenach podobnie jak w Chianti wino produkuje się od wieków i Carmignano zostało wymienione w pierwszym na świecie edykcie terytorialnym winniczym przez Kosmę III Medyceusza w 1716 roku.
Niestety w 1932 roku włączono teren Carmignano w teren Chianti, co spowodowało utratę jego odrębności. Dzięki przedsiębiorczości producentów w 1975 roku przyznano mu jednak autonomię i denominację DOC, a 20 lat później DOCG.
Carmignano DOC składa się z Sangiovese (min. 50%), Canaiolo nero (max.20%), Cabernet Franc i Cabernet sauvignon (10-20%) i ewentualnego dodatku białych winogron (co jest dość oryginalne w Toskanii).
Tereny są tutaj dobrze nasłonecznione i wentylowane. Powstaje wino nadające się do starzenia, eleganckie i harmonijne z intensywnym i pełnym bukietem aromatów. Carmignano produkowane jest w wersji rocznikowej i Riserva.
*Pexels credit
Znani producenci: Capezzana, Ambra, le Farnete, Artimino, Castelvecchio.
Polecana winnice:
Tenuta Artimino
https://visit.artiminowines.com/it/61b8b1f495768f2c7d80cd00?lang=it
Winnica z noclegiem:
La Borriana
https://www.tenutalaborriana.it/catalogo-vini
MONTALCINO
To miasteczko na wzgórzu w dolinie Val d’Orcia jest dzisiaj znane przede wszystkim z wyrobu wina o stuprocentowej zawartości Sangiovese – Brunello. Historia tego ciemno czerwonego wina jest legendą i zaczyna się w połowie 19 go wieku dzięki intucji lokalnego aptekarza. Decyduje się on na uprawę specjalnej odmiany winorośli Sangiovese i produkcji wina w stu procentach tylko z tych winogron. Dodatkowo, idea rewolucyjna na tamte czasy, wino leżakowało aż 4 lata! Azienda, która produkowała pierwsze Brunello istniejąca do dziś to Biondi Santi.
Stopniowo wino zdobywa sławę i pojawiają się inni producenci i konkurencja. Brunello zaczyna wygrywać konkursy, być znane na całym świecie i nawet roczniki kilkudziesiętnioletnie okazują się ciągle dobre.
Brunello starzeje się dzisiaj minimalnie 5 lat, z czego przynajmniej dwa w dębowych beczkach. Wersja Riserva starzeje się aż 6 lat. Butelkę tego wina możecie śmiało trzymać w piwnicy przez wiele lat i nabierze tylko wartości.
Jakiego smaku możecie oczekiwać od Brunello? Delikatne kwiaty i słodkie przyprawy, niuanse róż i zwiędłych fiołków, owoce leśne, wanilia, skóra, tabaka, cacao. Wow, teraz na pewno zachciało się Wam napić czerwonego wina.
Brunello to wino, które trzeba otworzyć na specjalną okazję kilka godzin wcześniej. Dobrze nadaje się do wołowiny, pieczonych i duszonych mięs, potraw dobrze przyprawionych i aromatycznych, typowych dla kuchni toskańskiej albo starodawnej kuchni polskiej, np dzika ze śliwkami czy kaczki w miodzie.
Znani producenci: Biondi Santi, Fattoria dei Barbi, Banfi, Caparzo, Argiano, Carpineto.
Polecana winnica:
Cantina di Montalcino
https://cantinadimontalcino.it/
W rejonie Montalcino możecie też spróbować mniej wymagającego czerwonego wina Sangiovese DOC, Rosso di Montalcino.
Vino Nobile di Montepulciano
MONTEPULCIANO
Niedaleko Montalcino, w tak dobrze Wam znanej Val d’Orcia, znajduje się urocze miasteczko Montepulciano.
Na tamtejszych wzgórzach produkuje się jedno z najstarszych win we Włoszech, Vino Nobile di Montepulciano, cytowane w dokumentach już w 8 wieku ne.
Winorośl wykorzystywana do produkcji to w 70 % Sangiovese specjalnej odmiany Prugnolo Gentile. Vino Nobile di Montepulciano w wersji normalnej starzeje się przynajmniej 2 lata, w tym 12 miesięcy w drewnianych beczkach, a wersja Riserva, dojrzewa przynajmniej trzy lata.
Wino ma certyfikat DOCG i jak większość toskańskich win czerwonych dobrze podkreśla smak potraw mięsnych i serów.
Znani producenci: Contucci, Boscarelli, Avignonesi, Gracciao della Seta, Dei, De Ricci, Poliziano.
Polecana winnica:
La Combarbia
https://www.lacombarbia.it/degustazione-vini-montepulciano/
Terytorium Bolgheri
BOLGHERI
Rejon Bolgheri znajduje się na toskańskim wybrzeżu niedaleko miejscowości o tej samej nazwie i mimo uprawy tutaj wina od wieków, historia Bolgheri zaczyna się w 1942 roku razem z produkcją wina o nazwie Sassicaia.
Markiz Incisa della Rocchetta pojmuje za żonę dziedziczkę winiarskiej fortuny, Clarice della Gherardesca. Ta w posagu ma hektary terenów nad morzem. Rocchetta decyduje się więc na produkcję wina w tym kamienistym rejonie, stąd nazwa wina od sassi – kamieni, kopiując metody Francuzów, używając tylko winorośli Cabernet Sauvignon i malutkich dębowych beczek.
Minie ponad 20 lat zanim Sassicaia zacznie zdobywać prestiżowe recenzje i wygrywać najlepsze nagrody. Inni producenci staną do konkurencji i tak narodzi się ekskluzywny rejon winniczy w Toskanii, Bolgheri.
Najbardziej znane wina rejonu to te czerwone, które zaczynały jako IGT, a dzisiaj posiadają etykietkę DOC.
Teren to mieszanka gliny, piasku i kamieni, a klimat jest ciepły, w zimie łagodniejszy i wentylowany dzięki bliskości morza. Czerwone Bolgheri ma aromat wiśni i jeżyn, z nutami balsamicznymi.
Znani producenci: Tenuta San Guido, Guado al tasso Antinori, Poggio al Tesoro, Michele Satta, Ornellaia, Campo alle Comete.
Polecana winnica:
Michele Satta
https://michelesatta.com/visite-degustazioni/
*Winefolly credits
SAN GIMIGNANO
W rejonie San Gimignano produkuje się najbardziej znane i jedno z najstarszych białych win w Toskanii – Vernaccia. Tej samej nazwy jest winorośl, której musi być w winie przynajmniej 85%. Vernaccię cytuje w Boskiej Komedii Dante Allighieri, a Medyceusze licznie zaopatrywali się w to wino. Podobno nazwa winorośli wywodzi się od miejscowości Vernazza w Cinque terre, skąd ją sprowadzono.
Vernaccia to pierwsze wino we Włoszech, które uzyskało denominację pochodzenia DOC. Podoba mi się zdanie: Biała królowa w rejonie czerwonych króli. Bo jak zdążyliście się zorientować w Toskanii białe wino jest mniej popularne.
W San Gimignano znajdziecie Vernaccię rocznikową i Riserva, która starzeje się przynajmniej 14 miesięcy w tym 3 miesiące w butelce. Vernaccia ma jasny kolor ze złotymi odcieniami, które zwiększają się wraz z dojrzewaniem. Zapach kojarzy się z owocami, przyprawami i minerałami. Smak jest pełny, harmoniczny i lekko słony z polotem migdałów. Wino świetne do ryb, serów, białego mięsa, potraw wegetariańskich i nawet do pizzy.
Niektórzy znani producenci: Cesani, Teruzzi, Fantaleoni, Fattoria il Palagio, Cecchi, Panizzi.
Polecane winnice:
Tenuta Le Calcinaie – wina biologiczne, gdzie pracuje pani Marzena.
Bardzo lubiane przez turystów miejsce to Poggio Alloro. Agroturystyka i degustacje.
A ja lubię też mała winnicę z sympatycznym właścicielem i dobrymi winami, Il Palagione.
Oczywiście rodzajów wina w Toskanii, jak widzicie na mapce na górze jest o wiele więcej, ale chciałam podać tylko te najważniejsze. A Wy próbujcie, próbujcie, próbujcie, wino a nie aperol spritz.
Dla grup od 6 osób wzwyż, mogę zorganizować zwiedzanie Chianti i degustację w winnicy. Zainteresowanych zapraszam do kontaktu.