PISTOIA W TOSKANII – NAJWAŻNIEJSZE ATRAKCJE

pistoia w toskanii
Panorama z Palazzo Rossi – Pistoia

PISTOIA W TOSKANII – NAJWAŻNIEJSZE ATRAKCJE

PISTOIA położona między Florencją a Luccą to bardzo ciekawe miasto przede wszystkim dla amatorów sztuki średniowiecznej i miejsc we Włoszech mniej znanym turystom.
Jest wiele atrakcji, które można odwiedzić w Pistoi zarówno gratis jak i odpłatnie. Warto więc spędzić tutaj przynajmniej jeden dzień.
Na dole artykułu znajdziecie informacje praktyczne: najważniejsze wydarzenia w mieście, polecane parkingi, dojazd, lokalne potrawy i restauracje.

CO ZOBACZYĆ W PISTOI GRATIS?
++Dwoma plusami zaznaczyłam miejsca do zobaczenia koniecznie, a pozostałe tylko jeżeli macie więcej czasu.
Sprawdźcie sobie zawsze przed zwiedzaniem dni i godziny otwarcia.

pistoia w toskanii katedra
Plac katedralny, widok na katedrę i pałac biskupów, dzisiaj siedziba muzeum.

++ PLAC KATEDRALNY – PIAZZA DEL DUOMO
Cały plac jest przepiękny, scenograficzny i mieszkańcy Pistoi są z niego bardzo dumni. Znajdują się na nim najważniejsze symbole i siedziby władzy, od średniowiecza aż do dzisiaj. Oprócz katedry i baptysterium znajdziecie tutaj: dzwonnicę, pałac biskupa z muzeum, niegdysiejszy pałac pretoriański, pałac rady miejskiej z muzeum sztuki i wieżę Katyliny. 

Na placu odbywają się najważniejsze wydarzenia w mieście: targ bożonarodzeniowy, lot czarownicy z dzwonnicy 6 go stycznia, koncerty Pistoia Blues w lecie i 25 lipca w dzień patrona miasta, Św Jakuba Apostoła, konny turniej „niedźwiedzia” – La Giostra dell’Orso.

++ KATEDRA ŚWIĘTEGO ZENONA
Kościół w tym miejscu istniał prawdopodobnie już w 5 tym wieku, ale pierwsza wzmianka o katedrze dedykowanej Św. Zenonowi pojawia się około 500 lat później. Wielokrotnie przebudowywany po pożarach, trzęsieniu ziemi i zmianach w estetyce, kościół zachował mimo wszystko architekturę romańską.

Na co zwrócić szczególną uwagę podczas zwiedzania katedry?
– Na zewnątrz: fasada i renesansowy portyk ozdobiony ceramikami znanego warsztatu della Robbia.

– Kaplica po prawej z niesamowitym srebrnym ołtarzem Św. Jakuba, przy którym pracował również młody Filippo Brunelleschi. W 12 tym wieku do katedry przetransportowano relikwie Św. Jakuba z Composteli i stał się on wtedy współ patronem miasta i katedry, a Pistoia przeszła z tej okazji gruntowną odbudowę. Wejście na życzenia i odpłatne.

– Średniowieczny krucyfiks przy ołtarzu warsztatu Coppo di Marcovaldo.

– Średniowieczny grób w prawej nawie, Cino da Pistoia z ciekawą sceną lekcji na średniowiecznym uniwersytecie.

Kaplica Sądu z resztkami fresków Sądu Ostatecznego malarza Giovanni del Ponte. (po prawej)

– Pomnik nagrobny kardynała Forteguerri, przy którym pracował artysta renesansowy Andrea del Verrocchio. (po lewej)

– Grób z trzema płaskorzeźbami Sieneńczyka Giovanni D’Agostino. (po prawej od głównego wejścia)

Wstęp gratis w godzinach otwarcia 9-12/15.30-19

pistoia w toskanii baptysterium

++ BAPTYSTERIUM 
Ten budynek naprzeciwko katedry bardzo przypomina baptysterium w Pizie w miniaturze. W środku zachowała się oryginalna chrzcielnica i otwór w kopule, przez który kiedyś wpadała deszczówka i wypełniała pojemnik. Zarówno przy architekturze budynku jak i przy chrzcielnicy pracowali ci sami artyści co w Pizie, Cellino di Nese i Guido Bigarelli.
Baptysterium w Pistoi ma balkonik nad głównym wejściem na kazania biskupa i do dzisiaj ta tradycja jest kontynuowana.

Wstęp gratis.
Godziny otwarcia: 10-13 i 15-18
W lecie od 10 do 18

pistoia, palazzo civico herb
Wnętrze pałacu, niedźwiedź trzyma herb Pistoi.

++PAŁAC RADY MIEJSKIEJ- RATUSZ
W średniowiecznym pałacu do dzisiaj urzęduje rada miasta. Dodatkowo na pierwszym piętrze jest muzeum sztuki a jeszcze wyżej muzeum dedykowane bardzo znanemu miejscowemu architektowi, Giovanni Michelucci. (Kościół, który widać przy autostradzie we Florencji, to jego projekt).
Warto wejść gratis na dziedziniec i na pierwsze piętro aby zobaczyć ciekawą architekturę oraz rzeźbę bardzo znanego lokalnego artysty, Marino Marini. W Pistoi istnieje też jemu poświęcone muzeum, ale na razie zamknięte.
Wstęp na dziedziniec gratis, do muzeum odpłatnie.

++ KOŚCIÓŁ ŚWIĘTEGO ANDRZEJA – CHIESA DI SANT’ANDREA
Prawdziwa perełka sztuki średniowiecznej. Przy fasadzie w 12 tym wieku pracowali lokalni artyści przedstawiając między innymi Podróż Trzech Króli. Widać na niej czytelne inspiracje z nieodległej Pizy. Wybrano scenę podróży prawdopodobnie dlatego, iż przez Pistoię przechodziło kiedyś wielu pielgrzymów, szczególnie kiedy w 1144 trafiły tutaj relikwie Św. Jakuba z Composteli.
*Do dzisiaj przez Pistoię przechodzi pieszy Szlak Św. Jakuba – Cammino di San Jacopo.

W środku budowla ma bardzo skromną strukturę, z drewnianym dachem i murowaną absydą, gdzie zaczęto robić freski na początku 16 go wieku, ale potem ich nie zakończono. 
Po lewej od wejścia prawdziwe arcydzieło – marmurowa ambona (po włosku pulpito) Giovanni Pisano zakończona po około trzech latach pracy w 1301 roku.

Giovanni nawiązuje do ambon wykonanych przez ojca Nicola Pisano, które znajdują się w baptysterium w Pizie i w katedrze w Sienie. Tyle że u niego dramat i ekspresja postaci odgrywają główną rolę. Warto się przypatrzeć wszystkim szczegółom. Giotto na  pewno przyglądał się tym rzeźbom i kopiował gesty, ekspresję i pozycję postaci.

giovanni pisano pistoia
Scena Ukrzyżowania, detal.

Struktura opiera się na 7 kolumnach, a 5 scen na górze przeplatają postacie pogańskich Sybill i żydowskich proroków. Jedna z kolumn stoi na telamonie czyli postaci męskiej. Prawdopodobnie jest to Adam, przytłoczony ciężarem grzechów? Dwie kolumny stoją na lwach, a ta centralna na skrzydlatym lwie, orle i gryfonie.

Sceny na górze:
1. Zwiastowanie, Narodzenie Chrystusa i Adoracja pasterzy.
2. Adoracja Trzech Króli.
3. Rzeź niewiniątek.
4. Ukrzyżowanie.
5. Sąd Ostateczny 

Dodatkowo w kościele można podziwiać: dwa drewniane krucyfiksy Giovanni Pisano, 14 wieczną chrzcielnicę, obrazy lokalnych artystów i ciekawy organy z drugiej połowy 19 go wieku lokalnej firmy, która dzisiaj wykonuje talerze do perkusji. Na ołtarzu wisi kopia Św. Oblicza (Volto Santo) z Lucca.

Wstęp gratis.
Godziny otwarcia: codziennie od 10 do 16 oprócz wtorków.
W niedzielę kościół otwarty jest tylko rano i odbywają się w nim msze.

pistoia piazza della sala
Piazza della Sala

++ PIAZZA DELLA SALA
Za baptysterium znajduje się piazza della Sala czyli centrum życia towarzyskiego w mieście. Tutaj odbywa się codzienny targ żywności i znajdują się najbardziej popularne miejsca na przekąskę, drinki i posiłki. Plac wraz z sąsiednim placykiem i okolicznymi uliczkami wypełnia się życiem nocnym szczególnie w weekendy. Nazwy ulic nawiązują do różnych rzemieślników i sprzedawców, którzy mieli kiedyś tutaj swoje sklepy i warsztaty. W centrum placu charakterystyczna renesansowa studnia z lwem opierającym łapę na herbie miasta.

++ TWIERDZA ŚW BARBARY
To ciekawe miejsce jak wiele innych w Pistoi możecie odwiedzić zupełnie gratis.
Fortecę zbudowano na życzenie Kosmy I go z Medyceuszy w połowie 16 go wieku. Wykorzystano poprzednią strukturę z 14 go wieku, postawioną tutaj przez Florentyńczykòw po podbiciu Pistoi. Przy rozbudowie pracował również znany architekt i inżynier Bernardo Buontalenti.

W 16 tym wieku trzeba było poszerzyć i zmienić wszystkie mury i fortece, ponieważ pojawiła się broń palna. Mury musiały być niższe ale potężniejsze i bez blanków, a w rogach stawiano potężne bastiony na ogień krzyżowy. Dla porównania mury miasta w sąsiedniej Lucca, które tak właśnie wyglądają. Fortecę otaczała kiedyś fosa.

Fortecę rozbroił Piotr Leopold z Habsburgów w 1774 roku i pełniła ona potem funkcję koszarów i więzienia. W centralnej wieży widać na ścianach rysunki i napisy, wykonywane przez przetrzymywanych tutaj więźniów politycznych.

forteca barbary w pistoi
Twierdza w Pistoi.

Od 2014 roku twierdza Św Barbary należy do państwa włoskiego. W środku jest stała ekspozycja o wodzie i pomieszczenia na biura, a w lecie służy jako miejsce na koncerty.

Wstęp gratis.
Otwarta od wtorku do soboty od 8.30 do 13.30. I w drugą i czwartą niedzielę miesiąca.
Zamknięta w poniedziałki i w pierwszą, trzecią i piątą niedzielę miesiąca.

KOŚCIÓŁ FRANCISZKAŃSKI
Warto wejść do tego kościoła, żeby zobaczyć czternastowieczne resztki fresków z epizodami z życia Św Franciszka w kaplicy głównej. Przypominają one cykl o tej samej tematyce w bazylice w Asyżu.

Kościół ma typową architekturę franciszkańską. Tylko jedna ogromna nawa, pokryta drewnianymi kratownicami i kilka kapliczek przy kaplicy głównej, których dekoracje sponsorowały zamożne miejscowe rodziny. Jeżeli byliście w kościele franciszkańskim we Florencji lub Sienie, to architektura jest bardzo podobna.

Wstęp gratis. Godziny otwarcia: 7.30-12 i 16-19.

pistoia bazylika maryjna madonna dell'umiltà
Renesansowa kopuła bazyliki

BAZYLIKA MADONNA DELL’UMILTÀ
Ogromna kopuła tego kościoła jest widoczna już z daleka, tak jak kopuła florenckiej katedry. Często kto przyjeżdża pierwszy raz do Pistoi myśli, że to jest właśnie katedra miasta. Tymczasem budowę kościoła rozpoczęto dopiero pod koniec 15 go wieku jako sanktuarium maryjne na miejscu cudownego wydarzenia. Madonna na fresku, który do dzisiaj jest na ołtarzu zapłakała podobno prawdziwymi łzami. W przedsionku kościoła freski pokazują całą historię tego cudu.

Kościół ma okrągłą strukturę i ogromną kopułe zaprojektowaną w 16 tym wieku przez bardzo znanego architekta Medyceuszy Giorgia Vasari.

Wstęp gratis. Godziny otwarcia: 9-12 i 16-19.

KOŚCIÓŁ ŚW BARTŁOMIEJA – CHIESA DI SAN BARTOLOMEO
Bardzo podobny jeśli chodzi o fasadę i strukturę do kościoła Św Andrzeja. W środku ciekawa ambona z 13 go wieku z interesującymi płaskorzeźbami, szczególnie ta pokazująca Ostatnią Wieczerzę. Dodatkowo inne zabytki średniowieczne i późniejsze obrazy.

Wstęp gratis. Otwarty prawdopodobnie cały dzień.

Jeżeli macie dwa dni na zwiedzanie Pistoi, albo chcecie coś dodać, oto druga część artykułu.
CO ZOBACZYĆ W PISTOI ODPŁATNIE?
++Tutaj podobnie zaznaczam dwoma plusami najciekawsze miejsca.
Niektóre miejsca można odwiedzić taniej na specjalnych biletach łączonych. Poinformujcie się w kasach biletowych.

pistoia szpital ceppo
Charakterystyczny portal szpitala z dekoracjami z ceramiki

++DAWNY SZPITAL – OSPEDALE DEL CEPPO
Jeden z najstarszych i najdłużej działających szpitali w Toskanii, otwarty w 13 tym wieku i zamknięty w 2013 roku. Ceppo czyli pień ponieważ założony na miejscu pnia, który zakwitł w zimie. 

W środku można zobaczyć szesnastowieczny cykl z terracotty z Uczynkami Miłosierdzia warsztatów Buglioni i della Robbia. Na fasadzie znajduje się dzisiaj jego kopia. Dodatkowo historia szpitala i szkoły medycznej, niesamowita kolekcja przyrządów chirurgicznych i teatr anatomiczny gdzie prowadzono lekcje anatomii. Miejsce dla amatorów wrażeń z przeszłości i medycyny.
Informacje

pistoia podziemna

++PISTOIA PODZIEMNA
Obok szpitala znajduje się wejście do Pistoi podziemnej. To najdłuższe przejście archeologiczne w Toskanii, które śledzi bieg niegdysiejszej rzeki Brana. 650 metrów długości i możliwość odkrycia historii miasta, jego rozbudowy i prac związanych z wodą.
Infomacje.

++KOŚCIÓŁ ŚW JANA ZA MURAMI – SAN GIOVANNI FUORICIVITAS
Łatwo rozpoznawalny kościół pokryty marmurem w biało-zielone pasy. Fuorcivitas bo znajdował się zaraz za pierwszymi średniowiecznymi murami miasta.
W środku:
– Niesamowita architektura.
– Trzynastowieczna kropielnica Nicola Pisano z alegoriami cnót. 
– Ambona Guglielmo da Pisa też z 13 go wieku ze scenami z Nowego Testamentu. 
– Niesamowita renesansowa rzeźba z ceramiki Luca della Robbia pokazuje moment Nawiedzenia. Dla samej tej rzeźby warto wybrać się do Pistoi.
Informacje

W oratorium obok dzisiaj znajduje się elegancka kawiarnia Valiani, idealna na śniadanie czy aperitivo.

pistoia w toskanii muzeum miejskie
Jedna z pierwszych sal muzeum miejskiego.

++MUZEUM MIEJSKIE – MUSEO CIVICO
W pałacu władzy na placu katedralnym na pierwszym piętrze znajduje się ciekawe muzeum sztuki. Przede wszystkim pinakoteka ale też rzeźby, wyroby złotnicze, dekoracje pokazane chronologicznie od 12 do 19 wieku. Szczególnie sekcja średniowieczna jest bardzo interesująca, bo to były najlepsze czasy dla miasta.

Wśród artystów lokalnych nazwiska takie jak Coppo di Marcovaldo, Lorenzo di Credi i Ridolfo del Ghirlandaio.

Na półpiętrze sale dedykowane najważniejszemu architektowi z Pistoi, Giovanni Michelucci (1891-1990). To jego kościół z zielonym dachem widać przy autostradzie zaraz za Florencją jadąc w kierunku Bolonii.
Informacje

muzeum biskupie pistoia
Kaplica w muzeum biskupa

MUZEUM W PAŁACU BISKUPÓW – ANTICO PALAZZO DEI VESCOVI
Muzeum sztuki średniowiecznej z sekcją archeologiczną w scenograficznym pałacu biskupów przy katedrze.

Podczas zwiedzania można zobaczyć ciekawe elementy architektury: kaplicę św. Jakuba, kaplicę św. Mikołaja, przejście nad portykiem katedry z widokiem na plac i baptysterium. W środku sztuka religijna z kolekcją rzeźb, obrazów, arrasów, dekoracji aż do 16 go wieku. Muzeum dobrze wyposażone w panele z informacjami i multimedialne.
Infomacje

W Pistoi nie brakuje również sztuki 20 wieku i współczesnej, często mają też miejsce wystawy czasowe.
SZTUKA WSPÓŁCZESNA I EKSPOZYCJE TYMCZASOWE
MUZEUM SZTUKI 20 WIEKU I SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ FABRON
I
W pałacu Fabroni, od nazwiska rodziny, która tutaj mieszkała do połowy 19 go wieku, znajdziecie kolekcję sztuki 20 go wieku i współczesnej. Wystawa ma charakter stały i rozwija się chronologicznie. Pałac znajduje się zaraz przy kościele św. Andrzeja.
Infomacje

pistoia palazzo rossi
Muzem Novecento, Palazzo Rossi

PALAZZO DEL ROSSI – MUZEUM 20 WIEKU – MUSEO DEL NOVECENTO
W pałacu znajdują się biura administracyjne fundacji Caript i stała ekspozycja artystów 20 go wieku. Nazwiska takie jak: Galileo Chini, Andrea Lippi, Mario Nannini, Eloisa Pacini, Pietro Bugiani, Egle Marini, Marino Marini, Fernando Melani, Gualtiero Nativi, Mario Nigro, Roberto Barni, Umberto Buscioni, Adolfo Natalini, Gianni Ruffi, Federico Gori, Zoè Gruni.

Panoramiczny taras w pałacu jest aktualnie otwarty dla wszystkich zwiedzających.
Informacje

PALAZZO BUONTALENTI – EKSPOZYCJE TYMCZASOWE
Szesnastowieczny renesansowy pałac gości prawie zawsze ekspozycje tymczasowe.
Informacje

PISTOIA – NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA
PISTOIA BLUES
Od końca czerwca do połowy lipca, koncerty na placu katedralnym. Kiedyś tylko blues, dzisiaj to juz wszystkiego po trochu.
Bilety:
https://pistoiablues.com/biglietti

pistoia blues
Festiwal Pistoia Blues

FESTA PATRONA ŚW. JAKUBA  APOSTOŁA
Pistoia świętuje swojego patrona 25 lipca. W ten dzień rano od około 9.30 ma miejsce tradycyjny orszak w kostiumach średniowiecznych. Potem oficjalna msza w katedrze i wieczorem znowu procesja około 19.30, która kończy się na placu katedralnym gdzie odbywa się finał turnieju konnego.

GIOSTRA DELL’ORSO
Średniowieczny turniej konny między czterema historycznymi dzielnicami miasta. Finał w dzień patrona 25 lipca. Już kilka dni wcześniej można przyjść i zobaczyć wieczorne próby na placu katedralnym.
Uczestnicy na koniach muszą uderzyć precyzyjnie tarczę z niedźwiedziem i zdobywać w ten sposób punkty dla swojej drużyny. Nagrodą jest kawałek tkaniny, Palio tak jak w Sienie.

VOLO DELLA BEFANA
6 go stycznia z dzwonnicy katedry spuszczana jest czarownica – befana, która tradycyjnie przynosi wszystkim dzieciom we Włoszech słodkości i węgiel. Z tej okazji rano w Pistoi organizowany jest Pochód Trzech Króli, a po południu wydarzenia na placu katedralnym. Od kilku lat obecne na placu dzieci dostają skarpety z cukierkami.

pistoia co zjesc
Carcerato

CZEGO SPRÓBOWAĆ I GDZIE W PISTOI
Co kupić lub czego spróbować w Pistoi?
Okolice słyną z wysokiej jakości oliwki uprawianej u podnóża góry Montalbano i z czerwonego wina Carmignano. (Pisałam w osobnych artykułach o Artimino i Carmignano i o winach Toskanii).
W Pistoi możecie spróbować potraw mięsnych na przykład il carcerato: mieszanka czerstwego chleba, przypraw i flaczków jagnięcych. Dla wegetarian polecam farinata con le leghe, rodzaj zupy z kawałków ciasta z mąki kukurydzianej z czarną kapustą.
Pistoia słynie też z mąki z kasztanów, z niej wyrabia się tutaj kluski, makarony i typowy deser necci. W okolicy produkuje się też brigidini, bardzo popularne na różnego rodzaju sagrach i feriach, tradycyjne wafle z mąki, cukru i jajek aromatyzowane anyżem.

Polecane restauracje:
BotteGaia, via del Lastrone – kuchnia lokalna w samym centrum miasta
Bistecca toscana, via sant’Andrea, 30 – kuchnia lokalna mięsna, specjalność stek, wystrój średniowiecznej piwnicy
Osteria del Can Bianco, via del Can Bianco, 8 – kuchnia lokalna w centrum i ciepła atmosfera.
Ristorante da Mizio, viale Antonio Pacinotti, 50g – kuchnia rybna w eleganckiej atmosferze
La Sostanza, via del Presto, 9 – ryby i mięso w bardzo eleganckiej oprawie.

Najlepsze lody w lodziarni Cipriani, via Curtatone e Montanara, 65, również bezmleczne i bezglutenowe.

JAK DOJECHAĆ
Do Pistoi można sprawnie dojechać pociągiem na trasie Florencja-Lucca. Pociąg kursuje mniej więcej co 30/40 minut. Dworzec w Pistoi znajduje się 10 minut piechotą od placu katedralnego.
Albo samochodem autostradą na trasie Florencja-Piza. Zjazd z autostrady: Pistoia.

PARKINGI
Parking bezpłatny Cellini przy ulicy Martiri della Fortezza i dojście piechotą 10 minut do centrum. Obok forteca Św. Barbary, którą można przy okazji odwiedzić.
Parkingi płatne: Ceppo przy szpitalu na Viale Matteotti 9 i Pertini przy ulicy Antonio Pacinotti.

Zwiedzanie Toskanii z przewodnikiem? Napisz do mnie.

WINO W TOSKANII

wino w toskanii
Winnica w Toskanii

WINO W TOSKANII
Zaczęłam pisać o winie w Toskanii i chciałam zrobić to w dużym skrócie, ale wyszedł kilkustronicowy porządny wpis, nad którym pracowałam wiele godzin. Podsumować tak rozległy i różnorodny region winniczy to niezłe wyzwanie. Toskania ma tysiące lat historii, a dzisiaj setki nazw, denominacji i masa mniejszych lub większych winnic, w których produkuje się coraz lepsze jakościowo wino.

Mam nadzieję, że moja praca będzie dla Was dużym ułatwieniem przy wyborze miejsca na degustację, tutejszego wina w supermarkecie czy w winnicy lub w restauracji do posiłku.

Zacznę od tego, iż Toskania jest zdecydowanie regionem, gdzie przodują wina wytrawne i czerwone, z odmiany Sangiovese, z których te najbardziej znane to Chianti i Brunello di Montalcino. Mimo, iż króluje Sangiovese, w Toskanii znajdziecie bardzo dużo rodzajów win, których zapach i smak zmienia się zależnie od terenu, klimatu i sposobu uprawy, produkcji oraz leżakowania.

Natomiast najbardziej znane wino białe w Toskanii, to królowa Vernaccia, uprawiana od wieków w okolicach malowniczego San Gimignano.

STATYSTYKI – WINO W TOSKANII (Dane z ostatnich lat).
– Powierzchnia upraw winorośli: 58 tysięcy ha z czego 25% to tereny górskie, 67% to wzgórza i tylko 8% tereny nizinne.
Roczna produkcja wina w Toskanii: 2.600.000 hl z czego DOC I DOCG 69% , IGP 25%, wina czerwone i różowe 85%, wina białe 15%.

*Co to znaczy DOC, DOCG i IGP? Już precyzuję.

wino chianti classico
Etykietka wina Chianti Classico DOCG

CERTYFIKATY POCHODZENIA ALBO DENOMINACJE DOC, DOCG, IGP
Na butelce wina znajdziecie na pewno jego nazwę i producenta, rok produkcji, procent alkoholu, zawartość w ml i dodatkowe informacje.

Bardzo często we Włoszech spotkacie też skróty IGP, DOC, DOCG, RISERVA.
Co one oznaczają?

IGT – Indicazione geografica tipica czyli Informacja o pochodzeniu z konkretnego terenu.
Takie oznaczenie informuje nas, iż wino zostało wyprodukowane z przynajmniej 85% winogron z konkretnego terenu według uregulowanego cyklu produkcji. Regulamin produkcji win IGT jest dość elastyczny, więc często producenci, którzy chcą poeksperymentować, rezygnują z certyfikatu z wyższej półki – DOC. Tym samym, zdarza się, że wina IGT stają się ekskluzywnymi i wyśmienitymi winami. (przykład Bolgheri Sassicaia na dole, które przez wiele lat miało tylko certyfikat IGT).

DOC – Denominazione d’origine certificata czyli Denominacja pochodzenia certyfikowana.
To drugi stopień na drabince regulacji co do produkcji wina. Wina DOC, zanim pojawią się w sprzedaży, są poddawane analizom chemiczno-fizycznym i organoleptycznym, a producenci śledzą precyzyjny protokół produkcji.
Certyfikat DOC wprowadzono we Włoszech w 1963 roku. Dzisiaj istnieje dość długa lista włoskich win DOC. W Toskanii mamy ich około 40. Tutaj znajdziecie listę w całości:
https://it.wikipedia.org/wiki/Denominazione_di_origine_controllata

wino w toskanii winnica
Leżakowanie i dojrzewanie wina w kantynie

DOCG – Denominazione di origine controllata e garantita czyli Denominacja pochodzenia certyfikowana i gwarantowana. Ostatni i najwyższy prawny stopień w regulacji wina.
Aby go uzyskać trunek musi posiadać przynajmniej 10 lat certyfikat poprzedni DOC i wyróżniać się szczególnymi cechami nie tylko smakowymi ale też związanymi z tradycją i kulturą. Do badań w fazie produkcji dodaje się badanie smakowo-zapachowe przed butelkowaniem i coroczną degustację przez specjalną komisję.

W Toskanii mamy 12 win DOCG, tutaj lista:
https://it.wikipedia.org/wiki/Denominazione_di_origine_controllata_e_garantita

RISERVA
Wino Riserva to takie, które musi leżakować dłużej niż wino przeważnie butelkowane już rok po zbiorze. Na przykład Chianti Riserva starzeje się przynajmniej trzy lata. Każdy rodzaj wina ma inny protokół, a generalnie wino Riserva ma intensywniejszy bukiet i kolor, ponieważ nabiera charakteru podczas leżakowania w różnego rodzaju naczyniach: anfora, cement, beczki małe i duże zazwyczaj dębowe, stare i nowe… Można zmieniać pojemnik po pewnym czasie, albo część wina dojrzewa w beczce, a część w cemencie i potem się je miesza itp. Warianty są niezliczone.

Dodatkowo znajdziecie też WINA BIOLOGICZNE – VINO BIOLOGICO.
Mają one na etykiecie certyfikat z zielonym listkiem, nadawany przez specjalną komisję. Certyfikat potwierdzono w 2012 roku razem z regulaminem co do produkcji tych win. Winorośla pochodzą tylko z uprawy ekologicznej (przynajmniej 5 lat), a do winifikacji używa się jak najmniej środków chemicznych i mniej siarczanów. Coraz więcej producentów wybiera uprawy ekologiczne, a my klienci dziękujemy, bo po takim winie mniej boli nas rano głowa.

wino w toskanii
Zdjęcie z bardzo dobrze zrobionego portalu o winie quattrocalici.it

WINO W TOSKANII – REGIONY I NAZWY
CHIANTI
(wymawia się kianti)
To chyba najbardziej znane toskańskie wino o ciemnoczerwonym kolorze, zapachu czereśni, wiśni, fiołka, wanilii, czekolady i pełnym, taninowym, lekko kwaśnym smaku. Nazwa wina Chianti pochodzi od rejonu, gdzie jest produkowane. Chianti świetnie podkreśla toskańskie dania mięsne i sery.

Rejon znajduje się w samym sercu Toskanii, a uprawą wina zajmowali się w nim już Etruskowie wiele wieków temu. Tereny są tutaj pagórkowate, ziemia jest przede wszystkim gliniasto-wapienna z piaskiem i żwirem, a klimat jest bardzo gorący w lecie i mroźny, nawet z opadami śniegu, w zimie.

Rejon Chianti w Toskanii
Winnica w Chianti

W Chianti uprawia się przede wszystkim Sangiovese, do którego w mniejszych procentach dodaje się inne winorośle lokalne lub międzynarodowe np: ciliegiolo, colorino, merlot, syrah, canaiolo, pinot noir.

Uwaga: prawdziwy region z wiekami historii nazywany jest dzisiaj Chianti Classico i tylko na butelkach wina z tej części widnieje czarny kogut. Nazwa Chianti natomiast odnosi się do dość dużej części Toskanii, wyodrębnionej na początku 20 go wieku, co wprowadziło dużo zamieszania. Chianti i Chianti Classico mają zupełnie inne zasady produkcji. Kupujcie i pijcie Chianti Classico z kogutem na butelce i będziecie mieli pewność co do jakości.

Chianti Classico możecie znaleźć jako:
– wino rocznikowe, w sprzedaży już rok po zbiorze
– wino Riserva, minimalnie 3 lata dojrzewania
– wino Gran Selezione, minimalnie 5 lat dojrzewania, produkowane w bardzo małej ilości z tylko jednej części winnicy.

Niektórzy znani producenci Chianti Classico: Lamole di Lamole, Castello di Verrazzano, Isole e Olena, Castellare, Villa Antinori, Volpaia, Castello di Ama, San Felice, Villa Cafaggio.

Polecana winnica:
MOLINO DI GRACE
Panzano in Chianti
W winnicy pracuje od wielu lat Pani Justyna.
Albo Enoteca Falorni w Greve in Chianti, gdzie możecie kupić na miejscu wine card i spróbować wielu win.
W Chianti gdziekolwiek pojedziecie, natkniecie się na masę winnic i reklam wine tasting. Do koloru, do wyboru.

CARMIGNANO
Miejscowość Carmignano znajduje się niedaleko miejsca gdzie mieszkam, u podnóża góry Montalbano. Tutaj produkuje się bardzo interesujące i znane tylko koneserom wino czerwone wytrawne, które wygrywa wiele prestiżowych nagród. Na tych terenach podobnie jak w Chianti wino produkuje się od wieków i Carmignano zostało wymienione w pierwszym na świecie edykcie terytorialnym winniczym przez Kosmę III Medyceusza w 1716 roku.
Niestety w 1932 roku włączono teren Carmignano w teren Chianti, co spowodowało utratę jego odrębności. Dzięki przedsiębiorczości producentów w 1975 roku przyznano mu jednak autonomię i denominację DOC, a 20 lat później DOCG.
Carmignano DOC składa się z Sangiovese (min. 50%), Canaiolo nero (max.20%), Cabernet Franc i Cabernet sauvignon (10-20%) i ewentualnego dodatku białych winogron (co jest dość oryginalne w Toskanii).

Tereny są tutaj dobrze nasłonecznione i wentylowane. Powstaje wino nadające się do starzenia, eleganckie i harmonijne z intensywnym i pełnym bukietem aromatów. Carmignano produkowane jest w wersji rocznikowej i Riserva.

wino w toskanii
*Pexels credit

Znani producenci: Capezzana, Ambra, le Farnete, Artimino, Castelvecchio.

Polecana winnice:
Tenuta Artimino
https://visit.artiminowines.com/it/61b8b1f495768f2c7d80cd00?lang=it

Winnica z noclegiem:
La Borriana
https://www.tenutalaborriana.it/catalogo-vini

MONTALCINO
To miasteczko na wzgórzu w dolinie Val d’Orcia jest dzisiaj znane przede wszystkim z wyrobu wina o stuprocentowej zawartości Sangiovese – Brunello. Historia tego ciemno czerwonego wina jest legendą i zaczyna się w połowie 19 go wieku dzięki intucji lokalnego aptekarza. Decyduje się on na uprawę specjalnej odmiany winorośli Sangiovese i produkcji wina w stu procentach tylko z tych winogron. Dodatkowo, idea rewolucyjna na tamte czasy, wino leżakowało aż 4 lata! Azienda, która produkowała pierwsze Brunello istniejąca do dziś to Biondi Santi.

Stopniowo wino zdobywa sławę i pojawiają się inni producenci i konkurencja. Brunello zaczyna wygrywać konkursy, być znane na całym świecie i nawet roczniki kilkudziesiętnioletnie okazują się ciągle dobre.

Brunello starzeje się dzisiaj minimalnie 5 lat, z czego przynajmniej dwa w dębowych beczkach. Wersja Riserva starzeje się aż 6 lat. Butelkę tego wina możecie śmiało trzymać w piwnicy przez wiele lat i nabierze tylko wartości.

Jakiego smaku możecie oczekiwać od Brunello? Delikatne kwiaty i słodkie przyprawy, niuanse róż i zwiędłych fiołków, owoce leśne, wanilia, skóra, tabaka, cacao. Wow, teraz na pewno zachciało się Wam napić czerwonego wina.

Brunello to wino, które trzeba otworzyć na specjalną okazję kilka godzin wcześniej. Dobrze nadaje się do wołowiny, pieczonych i duszonych mięs, potraw dobrze przyprawionych i aromatycznych, typowych dla kuchni toskańskiej albo starodawnej kuchni polskiej, np dzika ze śliwkami czy kaczki w miodzie.

Znani producenci: Biondi Santi, Fattoria dei Barbi, Banfi, Caparzo, Argiano, Carpineto.
Polecana winnica:
Cantina di Montalcino
https://cantinadimontalcino.it/

W rejonie Montalcino możecie też spróbować mniej wymagającego czerwonego wina Sangiovese DOC, Rosso di Montalcino.

wina w toskanii
Vino Nobile di Montepulciano

MONTEPULCIANO
Niedaleko Montalcino, w tak dobrze Wam znanej Val d’Orcia, znajduje się urocze miasteczko Montepulciano.
Na tamtejszych wzgórzach produkuje się jedno z najstarszych win we Włoszech, Vino Nobile di Montepulciano, cytowane w dokumentach już w 8 wieku ne.

Winorośl wykorzystywana do produkcji to w 70 % Sangiovese specjalnej odmiany Prugnolo Gentile. Vino Nobile di Montepulciano w wersji normalnej starzeje się przynajmniej 2 lata, w tym 12 miesięcy w drewnianych beczkach, a wersja Riserva, dojrzewa przynajmniej trzy lata.

Wino ma certyfikat DOCG i jak większość toskańskich win czerwonych dobrze podkreśla smak potraw mięsnych i serów.

Znani producenci: Contucci, Boscarelli, Avignonesi, Gracciao della Seta, Dei, De Ricci, Poliziano.

Polecana winnica:
La Combarbia
https://www.lacombarbia.it/degustazione-vini-montepulciano/

wina w toskanii bogheri
Terytorium Bolgheri

BOLGHERI
Rejon Bolgheri znajduje się na toskańskim wybrzeżu niedaleko miejscowości o tej samej nazwie i mimo uprawy tutaj wina od wieków, historia Bolgheri zaczyna się w 1942 roku razem z produkcją wina o nazwie Sassicaia.
Markiz Incisa della Rocchetta pojmuje za żonę dziedziczkę winiarskiej fortuny, Clarice della Gherardesca. Ta w posagu ma hektary terenów nad morzem. Rocchetta decyduje się więc na produkcję wina w tym kamienistym rejonie, stąd nazwa wina od sassi – kamieni, kopiując metody Francuzów, używając tylko winorośli Cabernet Sauvignon i malutkich dębowych beczek.
Minie ponad 20 lat zanim Sassicaia zacznie zdobywać prestiżowe recenzje i wygrywać najlepsze nagrody. Inni producenci staną do konkurencji i tak narodzi się ekskluzywny rejon winniczy w Toskanii, Bolgheri.

Najbardziej znane wina rejonu to te czerwone, które zaczynały jako IGT, a dzisiaj posiadają etykietkę DOC.
Teren to mieszanka gliny, piasku i kamieni, a klimat jest ciepły, w zimie łagodniejszy i wentylowany dzięki bliskości morza. Czerwone Bolgheri ma aromat wiśni i jeżyn, z nutami balsamicznymi.

Znani producenci: Tenuta San Guido, Guado al tasso Antinori, Poggio al Tesoro, Michele Satta, Ornellaia, Campo alle Comete.

Polecana winnica:
Michele Satta
https://michelesatta.com/visite-degustazioni/

najważniejsze wina toskanii vernaccia
*Winefolly credits

SAN GIMIGNANO
W rejonie San Gimignano produkuje się najbardziej znane i jedno z najstarszych białych win w Toskanii – Vernaccia. Tej samej nazwy jest winorośl, której musi być w winie przynajmniej 85%. Vernaccię cytuje w Boskiej Komedii Dante Allighieri, a Medyceusze licznie zaopatrywali się w to wino. Podobno nazwa winorośli wywodzi się od miejscowości Vernazza w Cinque terre, skąd ją sprowadzono.

Vernaccia to pierwsze wino we Włoszech, które uzyskało denominację pochodzenia DOC. Podoba mi się zdanie: Biała królowa w rejonie czerwonych króli. Bo jak zdążyliście się zorientować w Toskanii białe wino jest mniej popularne.

W San Gimignano znajdziecie Vernaccię rocznikową i Riserva, która starzeje się przynajmniej 14 miesięcy w tym 3 miesiące w butelce. Vernaccia ma jasny kolor ze złotymi odcieniami, które zwiększają się wraz z dojrzewaniem. Zapach kojarzy się z owocami, przyprawami i minerałami. Smak jest pełny, harmoniczny i lekko słony z polotem migdałów. Wino świetne do ryb, serów, białego mięsa, potraw wegetariańskich i nawet do pizzy.

Niektórzy znani producenci: Cesani, Teruzzi, Fantaleoni, Fattoria il Palagio, Cecchi, Panizzi.

Polecane winnice:
Tenuta Le Calcinaie – wina biologiczne, gdzie pracuje pani Marzena.
Bardzo lubiane przez turystów miejsce to Poggio Alloro. Agroturystyka i degustacje.
A ja lubię też mała winnicę z sympatycznym właścicielem i dobrymi winami, Il Palagione.

Oczywiście rodzajów wina w Toskanii, jak widzicie na mapce na górze jest o wiele więcej, ale chciałam podać tylko te najważniejsze. A Wy próbujcie, próbujcie, próbujcie, wino a nie aperol spritz.

Dla grup od 6 osób wzwyż, mogę zorganizować zwiedzanie Chianti i degustację w winnicy. Zainteresowanych zapraszam do kontaktu.