Kilka słów o manieryzmie, kierunku w sztuce, który pojawił się w latach dwudziestych 16-go wieku we Włoszech i stamtąd rozprzestrzenił się na całą Europę.
Ekscentryczny manieryzm, to odpowiedź nowego pokolenia artystów w szesnastym wieku na perfekcję osiągniętą przez malarzy renesansu, jak również na kryzys polityczny i religijny w Europie. Wystarczy przypomnieć dwa rewolucyjne wydarzenia tamtych lat: tezy Lutera w Wittenberdze w 1517 roku i Sacco di Roma czyli podbój Rzymu w 1527 roku. Spowodują one podanie w wątpliwość prawowitości papieża i kościoła katolickiego, jak również ogólnie odczuwaną niepewność i strach.
Termin „manierismo” wywodzi się od słów biografa artystów: Giorgia Vasariego, który mówi o tworzeniu nowych malarzy „alla maniera di…”, czyli na sposób lub imitując styl „wielkiej trójki”: Leonarda da Vinci, Michała Anioła i Rafaela. Jednak tendencje zapoczątkowane przez nich, takie jak: rezygnacja z perspektywy i pejzażu, jaskrawe lub metaliczne kolory, wyolbrzymienie proporcji (na zdjęciu: Kaplica Sykstyńska, Michał Anioł), zostaną przez manierystòw doprowadzone do przesady. Będą oni poszukiwali ekspresji indywidualnej i efektów scenograficznych, próbując wzbudzić w obserwującym niepokój, strach, zdumienie. Można powiedzieć, iż po raz pierwszy w sztuce europejskiej, indywidualizm i ekspresja artysty stają się ważniejsze niż przestrzeganie ogólnie przyjętych reguł i ikonografii.
Jako przykład, spójrzcie na obraz namalowany przez Rosso Fiorentino w 1518 roku: Pala dello Spedalingo. Przesadna i rozmyta kolorystyka, wydłużone proporcje, postacie z palcami jak szpony, niepokojące cienie pod oczami… A jednocześnie perfekcyjnie opanowany rysunek, światłocień i technika kolorystyczna. I wolna reinterpretacja kompozycji często używanej przez malarzy renesansu. Oczywiście obraz nie przypadł do gustu zamawiającemu i zamiast znaleźć się we florentyńskim kościele Ognissanti, został umieszczony w zapomnianej kaplicy kościoła w rejonie Mugello. Dzisiaj możecie go zobaczyć w galerii Uffizi.
Pontormo, to inny ważny florentyński artysta i przedstawiciel manieryzmu. „Złożenie do grobu” z 1526 roku, ten obraz został namalowany do kaplicy Capponich, w kościele Santa Felicita, gdzie znajduje się do dzisiaj. Wolno unoszące się w powietrzu figury, nie podlegające prawom grawitacji, podtrzymują martwe ciało Chrystusa. Lekkość, niesamowita kolorystyka i brak jakichkolwiek odniesień do przedstawionego religijnego tematu stwarzają u widza surrealne odczucia.
Manieryzm trwał krótko i zakończył się wraz z Soborem trydenckim (1563 rok), kiedy to narzucono artystom powrót do realizmu i do łatwo czytelnych tematów. Do manierystòw we Florencji zaliczany jest również portrecista rodziny Medycejskiej Bronzino.
Zainteresowanych zapraszam również do obejrzenia video na YouTube, gdzie opowiadam o jednym z bardziej znanych dzieł manierystycznych: Madonna z długą szyją, artysty z północy Włoch, Parmigianino.