GALERIA AKADEMIA WE FLORENCJI – DAWID, MICHAŁ ANIOŁ, SZTUKA GOTYCKA I INSTRUMENTY MUZYCZNE

Dawid, Trybuna Akademia we Florencji
Trybuna Akademii we Florencji

Nawet mieszkańcy Florencji nie zawsze wiedzą, gdzie znajduje się oryginał rzeźby Michała Anioła: Dawid. I niekoniecznie mieli okazję go zobaczyć albo bardzo dawno temu w czasie szkolnej wycieczki. Natomiast Wy jako turyści sprawdziliście i wiecie, iż Dawid znajduje się pod specjalną Trybuną w muzeum Akademia we Florencji (Galleria dell’Accademia). Jeśli już wybierzecie się, by zobaczyć to arcydzieło sztuki europejskiej, warto dowiedzieć się na co przy okazji zwrócić uwagę w galerii.

Akademia została utworzona pod koniec 18 go wieku jak wskazuje nazwa jako szkoła sztuk pięknych. Dzisiaj oprócz Dawida i Jeńców Michała Anioła, muzeum gości również niesamowitą kolekcję obrazów gotyckich, trochę obrazów renesansowych i późniejszych mniej znanych artystów, dziewiętnastowieczną gipsotekę, muzeum instrumentów muzycznych oraz ogromny model artysty Giambologna do Porwania Sabinek.

AKADEMIA, SALE

Porwanie Sabinek, Giambologna, Florencja

SALA KOLOSA – SALA DEL COLOSSO
Pierwsza sala, do której traficie to Sala Kolosa. W centrum znajduje się gipsowy model do marmurowej rzeźby Giambologna, Porwanie Sabinek, której oryginał stoi pod dachem Loży na Piazza della Signoria. Jean Bologne, artysta francuski, który osiedlił się we Florencji i pracował dla rodziny medycejskiej chciał pokazać swój kunszt artystyczny i nie wybrał żadnego tematu do rzeźby. Tytuł Porwanie Sabinek, epizod z historii pierwszych Rzymian został dodany już po zakończeniu dzieła.
Skorzystajcie z okazji, by przyjrzeć się rzeźbie z każdej strony. To pierwsza statua w sztuce europejskiej od czasów antycznych, która miała być oglądana dookoła. Robi ona naprawdę duże wrażenie! Giambologna wykonał trzy splecione ze sobą figury w jednym bloku marmuru.

Na ścianach sali wiszą obrazy głównie piętnastowieczne, pochodzące ze zlikwidowanych w 18 tym i 19 tym wieku kościołów i klasztorów. Efekt jest dość przytłaczający. Dla urozmaicenia wizyty, pobawcie się w rozpoznawanie świętych, licznie umieszczonych na obrazach artystów takich jak Filippino Lippi, Domenico Ghirlandaio, Cosimo Rosselli czy Perugino. Każdy święty ma swoje atrybuty związane z jego życiem lub męczeńską śmiercią. Na przykład Św. Piotr zawsze trzyma klucze a Św. Jan Chrzciciel jest ubrany w zwierzęcą skórę, ponieważ mieszkał na pustyni.

Na uwagę w sali zasługują dwa malowidła: Madonna morza, Sandro Botticelli i Cassone Adimari.

Cassone Adimari, skrzynia Adimari, Scheggia, Florencja, Akademia

CASSONE ADIMARI – SKRZYNIA ADIMARI, 1450
Kiedyś myślano, iż pomalowana deska stanowiła część skrzyni weselnej, dzisiaj przyjmuje się, iż była to dekoracja pokoju małżeńskiego wykonana przez brata Masaccio, artystę o przydomku lo Scheggia.
Przyjrzyjcie się tej scenie, może rozpoznacie miejsce, które na pewno odwiedziliście już we Florencji? Elegancki orszak weselny przechodzi przez plac katedralny, z tyłu widzimy mury i bramę miasta, piękne kolorowe pałace i charakterystyczne baptysterium. Zwróćcie uwagę na wykwintność strojów Florentyńczyków, wszak właśnie z produkcji tkanin, brokatów i jedwabiu słynęło miasto w 15 tym wieku.

Sandro Botticelli, Madonna morza, Akademia, Florencja, Madonna del mare

MADONNA MORZA, MADONNA DEL MARE – SANDRO BOTTICELLI, 1477
Madonna jest przedstawiona z charakterystycznym dla artysty pięknem i smutkiem, na tle morza. Dzieciątko trzyma w ręku owoc granatu, symbol płodności, królewskości, ale również jego przyszłego cierpienia. W Akademii znajdują się dwie inne Madonny z dzieciątkiem przypisywane młodemu artyście.

GALLERIA PRIGIONI – KORYTARZ JEŃCÓW
Czyli galeria z niedokończonymi Jeńcami lub Niewolnikami Michała Anioła, z widokiem na Trybunę, pod którą króluje Dawid. O Dawidzie pisałam tutaj, natomiast Jeńcy sprowadzeni do Akademii na początku 20 go wieku z ogrodów Boboli, to niedokończone rzeźby do grobu papieża Juliusza II. Buonarroti nazwał ten projekt tragedią swojego życia. Pracował nad nim z przerwami 40 lat, a z 40 planowanych rzeźb zakończonych zostało tylko kilka.

Jency Michal Aniol, Akademia, Florencja

Dzisiaj niedokończeni Jeńcy wywierają poetycki efekt. Gigantyczni mężczyźni wydają się budzić ze snu i wyłaniać z bloku marmuru. Według koncepcji artystycznej Michała Anioła, każda rzeźba istnieje już w kamieniu a zadaniem artysty jest tylko jej uwolnienie. Patrząc na marmur, możemy obserwować na nim ślady różnego rodzaju dłut i wyobrazić sobie ciężką pracę rzeźbiarza.

Wśród Jeńców umieszczono także Św. Mateusza, inny niedokończony projekt artysty i Pietę z Palestriny, którą kiedyś przypisywano boskiemu Michelangelo, dzisiaj jednak jednoznacznie neguje się jego autorstwo. W rzeczy samej ciału Jezusa daleko od perfekcyjności anatomicznej artysty. Prawdopodobnie Pietà została wykonana przez jednego z naśladowców Michała Anioła.

Na ścianach sali wiszą obrazy artystów szesnastowiecznych kopiujących styl i nowinki Buonarroti. Są to przeważnie duże obrazy ołtarzowe o tematyce religijnej. Spójrzcie na obraz Pontorma, Wenus i Amorek, namalowany na podstawie rysunku Michała Anioła.

Gipsoteka Galeria Akademia we Florencji, Lorenzo Bartolini

GIPSOTEKA BARTOLINI – GIPSOTECA
To moje ulubione miejsce w Akademii, oczywiście zaraz po Trybunie z widokiem na Dawida. Gipsoteka to sala modeli do rzeźb, pomników, grobów i popiersi wykonanych przez artystę Lorenzo Bartolini i jego ucznia Luigi Pampaloni w pierwszej połowie dziewiętnastego wieku. 

Wszystkie modele wykonywano z gliny w miniaturze a potem kopiowano w marmurze. Małe widoczne otwory służyły do pobierania pomiarów i przenoszenia ich na kamień. Zazwyczaj można zobaczyć w sali krótki film ilustrujący tą ciekawą technikę.

Bartolini, urodzony w 1777 roku koło Prato, purysta i realista pracował dla wielu arystokratów i bogaczy zagranicznych. Do dlatego wiele oryginałów znajduje się dzisiaj za granicą jak na przykład leżąca Dirce w muzeum Louvre w Paryżu. Być może rozpoznacie też wiele rzeźb, których oryginały widzieliście we Florencji: siedzące posągi Filippo Brunelleschi i Arnolfo di Cambio, znajdujące się na placu katedralnym czy statua Niccolo Machiavelli z niszy Uffizi.

Zofia Zamojska Czartoryska, pomnik Lorenzo Bartolini, Akademia, Florencja

Nie przegapcie modelu do grobu księżniczki Zofii Czartoryskiej Zamojskiej pochowanej w kościele Santa Croce. Piękna kobieta według niektórych źródeł zmarła w 1837 roku we Florencji na raka. Bartolini przedstawił jej wychudzoną sylwetkę i twarz z niezwykłym realizmem i spokojem. Wiele osób zainteresowanych sztuką przyjeżdżało do Florencji w 19 tym wieku specjalnie, by zobaczyć ten pomnik nagrobny.

MALARSTWO GOTYCKIE
Na parterze i na pierwszym piętrze umieszczono jedną z największych na świecie kolekcji malarstwa średniowiecznego tak zwanego gotyckiego z okolic Florencji.

Na parterze pokazani są przede wszystkim naśladowcy i uczniowie Giotta z 14 go wieku: Bernardo Daddi, Taddeo Gaddi, Orcagna, Giovanni da Milano i kilka starszych malowideł. Niektórzy historycy sztuki uważają, iż renesans we Florencji narodził się właśnie w czternastym wieku dziękim tym malarzom, rozwijającym nowinki naturalistyczne i architektoniczne Giotta. Główne tematy to Maestà, czyli Madonna na tronie z dzieciątkiem w otoczeniu aniołów i świętych lub sceny Pasji Chrystusa.

Anonim, Maria Magdalena, Akademia Florencja, sztuka gotycka

Moim ulubionym obrazem jest Maria Magdalena, dzieło anonimowe z końca 13 go wieku

W centrum widzimy okrytą długimi włosami wydłużoną sylwetkę Marii Magdaleny. Według wierzeń, kobieta pokutując za swe cudzołożnice życie zrezygnowała z dóbr doczesnych i przeżyła wiele lat jako pustelnica. Dookoła figury świętej artysta przedstawił osiem epizodów z jej życia. Jeśli przyjrzycie się właśnie tym miniaturkom, uderzy Was sprytne i czytelne przedstawienie każdej sceny, jak również niektóre śmieszne szczegóły jak na przykład zatkany nos jednego z uczestniczących we wskrzeszeniu Łazarza. Podczas gdy sylwetka świętej śledzi sztywny kanon grecki, sceny są już wypełnione realizmem i ekspresją.

Na piętrze umieszczono głównie obrazy pokryte złotem. Na pierwszy rzut oka mogą wydawać się one Wam “na jedno kopyto”. Jest to związane z przestrzeganiem sztywnych standardów średniowiecznych. Warto spojrzeć z bliska na kolorystykę i ozdobne wykonanie wielu szczegółów. Głowni artyści to zakonnik Lorenzo di Monaco, Giovanni del Biondo, rodzina Bicci i wiele anonimów. Ich styl został nazwany stylem gotyckim, pełnym wydłużonych postaci, pastelowych kolorów i bogatych wykończeń.

Skrzypce Stradivari, Galeria Akademia we Florencji

KOLEKCJA INSTRUMENTÓW MUZYCZNYCH
Jeśli nie zmęczyła Was jeszcze wizyta i różnorodność tematyczna, zajrzyjcie do muzeum instrumentów. Choć na chwilę, by zobaczyć altówkę wykonaną w 1690 przez Antonio Stradivari, wartą 16 milionów dolarów! To jedyny instrument Stradivari, który zachował się w swojej oryginalnej formie. Został wykonany dla Wielkiego Księcia Ferdynanda Medyceusza. Na ścianach wiszą dwa obrazy przedstawiające księcia w otoczeniu jego muzyków. Podobno on sam był bardzo utalentowanym artystą i bardziej interesowała go sztuka teatralna, koncerty i aktorzy niż zarządzanie Toskanią.

To za jego inicjatywą do Florencji przyjechał Bartolomeo Cristofori, który w 1688 roku wynalazł pierwszy pianoforte. W muzeum możecie poczytać trochę o rodzinie medycejskiej, zobaczyć dziwne instrumenty dęte i perkusyjne i posłuchać muzyki barokowej w specjalnej sali. Większość eksponatów pochodzi z kolekcji konserwatorium muzycznego Cherubini, które znajduje się niedaleko muzeum.

PORADY PRAKTYCZNE
W sezonie (od czerwca do października i w weekendy) lepiej zarezerwować bilet online.
Godziny otwarcia (lepiej sprawdzić przed wizytą) aktualnie od 9 do 18.45.
W poniedziałki muzeum jest zamknięte.
Na wizytę należy przeznaczyć około godziny.

Oczywiscie polecam wizytę ze mną połączoną z wizytą po mieście.

GIROLAMO SAVONAROLA

Girolamo Savonarola, Pomnik w Ferrara

Jedna z najbardziej fascynujących historii we Florencji, wiąże się z niesamowitą postacią: Girolamo Savonarola. Był on dominikańskim zakonnikiem i kaznodzieją, a swoimi kazaniami wywarł takie wrażenie na mieszkańcach Florencji, iż pozwolili mu oni na nieoficjalne sprawowanie władzy w mieście przez kilka lat. Savonarola krytykował wszechobecną rozwiązłość i korupcję tamtych czasów, również w łonie kościoła. Swoimi apokaliptycznymi wizjami o przyjściu Antychrysta znacznie wpłynął na ówczesną mentalność. Jego oskarżenia nie przypadły oczywiście do gustu papieżowi, Aleksandrowi Borgia, który przez pośredników skazał zakonnika na śmierć przez powieszenie i spalenie na stosie.

Dzisiaj na miejscu jego egzekucji, na piazza della Signoria we Florencji, widnieje upamiętniająca tablica z napisem. Co roku, 23 go maja, władze miasta oddają hołd Savonaroli, zostawiając w tym miejscu kwiaty.

Portret Girolamo Savonarola

KIM BYŁ GIROLAMO SAVONAROLA
Girolamo Savonarola urodził się w 1452 roku w mieście Ferrara, w rodzinie szlacheckiej, związanej z rządzącą tam dynastią Este. Początkowo młody Girolamo podjął się studiów medycznych, jednak w pewnym momencie postanowił je zakończyć i wstąpić do zakonu dominikańskiego w Bolonii. Jak czytamy w jego pismach, prowadził on bardzo skromne, można powiedzieć ascetyczne życie i już wtedy krytykował upadek moralny społeczeństwa i wszechobecną korupcję .

Dzisiaj myślimy o renesansie jako o epoce piękna i humanistycznych wartości, ale były to też czasy rozpusty, prostytucji dziecięcej, astrologów, zabobonów i zainteresowania czarną magią i okultyzmem. Zamożniejsi ludzie afiszowali się z bogactwem, a wśród kleru panowało zepsucie i świętokupstwo.

SUKCES KAZNODZIEI
W 1482 roku Savonarola przeniósł się do Florencji, podobno na życzenie samego Wawrzyńca Wspaniałego. Zamieszkał w dominikańskim klasztorze San Marco i zajął się edukacją nowicjuszy, jak również pisaniem i wygłaszaniem kazań z pulpitów wielu kościołów w mieście. Początkowo nie cieszyły się one jednak popularnością. Zakonnik był nieatrakcyjny, miał słaby, piskliwy głos i do tego nie miły akcent z regionu Romagna, z którego pochodził.

W ciągu następnych lat, dominikanin oddał się jednak intensywnej pracy nad mimiką, ekspresją i modulacją głosu i po powrocie z podróży do Florencji, jego kazania zaczęły przyciągać coraz więcej wiernych i wywierać duży wpływ na słuchających.

Portret Fra Bartolommeo

KRYTYKA MEDYCEUSZY
Girolamo Savonarola zaczął krytykować rządy już schorowanego Wawrzyńca Wspaniałego. Według dominikanina, był on tyranem i swoimi zainteresowaniami kulturą klasyczną i ostentacją przepychu przyczynił się do upadku moralnego jaki panował w mieście. Apokaliptyczne wizje przyjścia Antychrysta, które Savonarola z pasją odmalowywał w swoich kazaniach, nakłaniały wielu wiernych do zmiany życia, rezygnowania z pogoni za dobrami ziemskimi i do zajęcia się pokutą za grzechy. Krytykując Medyceuszy, zjednał on sobie również poparcie zwolenników republiki w mieście.

Wawrzyniec Wspaniały zmarł w 1492 roku w prywatnej willi w Careggi i podobno Savonarola mimo potępienia jego rządów, udzielił mu ostatniego błogosławieństwa. Kiedy syn Medyceusza, Piotr II nazwany potem Nieszczęśliwym został wygnany z miasta, to właśnie zakonnik z Ferrary nieoficjalnie przejął w nim władzę. Zawarł on sojusz pokojowy z nadchodzącym na podbój Włoch królem Francji, Karolem VIII i przez wiele lat cieszył się poparciem Francji, które uchroniło go przed wieloma wrogami.

TEOKRACJA
We Florencji do władzy oficjalnie powróciły instytucje republikańskie, ale to Girolamo Savonarola posiadał duży wpływ na podejmowane decyzje. Przez 6 lat w mieście istniała republika teokratyczna. Specjalnie stworzone milicje kontrolowały ulice, dbały o porządek moralny i skromność mieszkańców. Kobiety były nakłaniane do porzucenia “rozpustnych” strojów, a do historii przeszły tak zwane stosy próżności. Palono w nich zakazane książki, dzieła sztuki, klejnoty i inne przedmioty, uważane za zbędne do skromnego życia.

Nawet Sandro Botticelli, zatrwożony kazaniami kaznodziei nawrócił się na ścisłą wiarę katolicką i podobno wrzucił do ognia kilka swoich obrazów o tematyce mitologicznej, potępionej przez Savonarolę. Twórczość tego artysty stała się w tamtych latach ciemniejsza, niespokojna i pełna wizji walk między Szatanem a aniołami. Również Michał Anioł, przebywający krótko w mieście znajdował się pod dużym wrażeniem kazań Savonaroli. Pozwala nam to dzisiaj na zrozumienie charyzmy jaką posiadał ten dominikański zakonnik.

Smierc Savonaroli, Piazza della Signoria Florencja

KRYTYKA PAPIEŻA BORGIA
Dominikanin z Ferrary zadarł jednak z za dużym dla niego przeciwnikiem, papieżem Aleksandrem VI Borgia, który zasiadł na tronie papieskim w 1492 roku. Fakt, iż zmienił on Rzym w kolebkę rozpusty, handlował stanowiskami i urządzał prywatne orgie, nie jest dzisiaj dla nikogo tajemnicą.

Papież posiadał jednak ogromne bogactwo i władzę polityczną i początkowo wysłał Savonaroli kilka ostrzeżeń. Kiedy ten nie rezygnował jednak z krytyki rozpusty w łonie kościoła i otoczenia Borgia, papież wydał podobno fałszywą ekskomunikę, która spowodowała strach wśród mieszkańców Florencji. Zadzierać z papieżem, posiadającym władzę religijną i prywatną armię, nie należało do sprytnych posunięć.

W 1498 roku, pod koniec maja, klasztor San Marco znalazł się więc pod oblężeniem władz miasta. Dominikanie bronili się dzielnie aż do rana, kiedy to Girolamo Savonarola wraz z innymi dwoma braćmi zostali aresztowani i wtrąceni do lochu na szczycie Palazzo Vecchio. Proces oczywiście był farsą, dominikanin został poddany torturom, by wymusić zeznania o herezji i zdradzie kościoła.

Tablica upamietniajaca smierc Girolamo Savonarola

ŚMIERĆ GIROLAMO SAVONAROLA
Rankiem 23 go maja, na oczach tłumu mieszkańców, Savonarola wraz z Silvestro Maruffi i Domenico Buonvicini zostali powieszeni a potem spaleni na stosie. Prochy kaznodziei pieczołowicie zebrano i wrzucono do rzeki, by uniemożliwić zebranym jakąkolwiek wenerację jego relikwii. Kaznodzieja, cieszył się dużym poparciem wśród przeciwników Medyceuszy i przede wszystkim wśród biedniejszych warstw społeczeństwa. Dzień po wyroku, wielu z nich przyniosło kwiaty na miejsce jego śmierci.

Ta tradycja została zachowana do dzisiaj i władze miasta dbają o umieszczenie kwiatów, co roku, 23 go maja, na miejscu egzekucji zakonnika.

Pisma Savonaroli zostały wpisane w 1559 roku na Indeks ksiąg zakazanych i trzeba było poczekać kilka wieków, by imię dominikanina zostało zrehabilitowane. W 1997 roku rozpoczęto również proces jego beatyfikacji.


Tą i wiele innych historii możesz poznać podczas wizyty ze mną po Florencji.