WIOSNA – SANDRO BOTTICELLI

Mimo wszystko wybuchła wiosna, najdziwniejsza, przynajmniej w moim życiu, ale wiosna, więc dzisiaj chciałam Wam opowiedzieć o jednym z najbardziej znanych obrazów o tej tematyce. Jeśli wolicie posłuchać, nagrałam też filmik i pod tekstem znajdziecie do niego link.

Sandro Botticelli, Primavera

Obraz “Primavera” znajduje się w galerii Uffizi we Florencji, został namalowany prawdopodobnie około 1480-1484 roku przez Alessandra Filipepi bardziej znanego jako Sandro Botticelli.

Tytuł dzieła: Wiosna odnosi się słów Giorgia Vasariego w jego “Żywocie znanych artystów” z 1550 roku, w którym mówi on o obrazie zobaczonym w willi medycejskiej w Castello, Wenus, w towarzystwie Gracji w kontekście wiosennym. Jest to tempera na drewnie czyli pigmenty naturalne wymieszane w tym wypadku z żywicą, olejem i innymi substancjami emulgującymi i utrwalającymi.

Sandro Botticelli, autoportret
Sandro Botticelli

Sandro Botticelli (1445-1510) już jako 25 latek miał swój dobrze prosperujący warsztat we Florencji, tworząc na zamówienia prywatne i religijne. Jego styl, pełen wdzięku, elegancji, z charakterystycznymi melancholijnymi Madonnami, których nauczył się u malarza Filippa Lippi, cieszył się dużą popularnością we Florencji rządzonej najpierw przez Piotra Podagryka a potem przez jego syna Wawrzyńca Wspaniałego. To właśnie dla rodziny medycejskiej Botticelli namalował najbardziej znane dzieła takie jak: Wiosna, Narodziny Wenus, Madonna z granatem, Pallas Atena i centaur czy Adorację Trzech Króli.

Zefir i Chloris, Primavera, Sandro Botticelli

Zacznijmy od spojrzenia na obraz i rozszyfrowania postaci według ogólnie przyjętej interpretacji mitologicznej odnoszącej się do dzieł Owidiusza i Lukrecjusza.
Patrząc od naszej prawej strony widzimy niebieski wiatr Zefir z napęczniałymi policzkami, który próbuje porwać nimfę Chloris. Ta przemienia się w boginię wiosny Florę, która ubrana w przepiękną suknię rozsiewa dookoła kwiaty. W centrum, otoczona mirtem, króluje Wenus a nad nią, jej syn Kupidyn. Ten z zawiązanymi oczami wycelowuje jedną ze swoich strzał w kierunku tańczących Gracji. Po lewej stronie Merkury, rozpoznawalny dzięki charakterystycznym sandałom i kaduceuszowi przegania chmury na niebie. Cała scena rozgrywa się w ciemnym, pomarańczowym gaju.

Wenus, Botticelli, Primavera
Wenus

Jedna z interpretacji tego dzieła jest związana z aktywnością Akademii Neoplatońskiej we Florencji w drugiej połowie 15 go wieku. Akademia pod patronatem Medyceuszy zrzeszała filozofów, pisarzy, artystów i jedną z jej myśli przewodnich była próba połączenia filozofii Platona z chrześcijaństwem. Wenus tak jak Chrystus według ówczesnych myślicieli była drogą i prawdą a jej piękno wzbudzało u ludzi aspirację do poszukiwania aspektów duchowych i do porzucenia ziemskich rozkoszy.

Pasje i instynkty zostały przedstawione na obrazie w figurze Zefira, który próbuje porwać nimfę, by zaspokoic swoja żądzę. Wenus w centrum wygląda jakby błogosławiła jedną ręką, mirt otacza ją jak aureola i cała kompozycja kopiuje kompozycje obrazów religijnych o tematyce “Sacra Conversazione” czyli Madonny w towarzystwie świętych.

Trzy Gracje, Primavera, Botticelli

Inna interpretacja odnosi się do Florencji pod rządami Wawrzyńca Wspaniałego. Aktualnie obraz jest datowany na lata osiemdziesiąte 15-go wieku, około dwa lata po spisku Pazzich, w którym zginął brat Wawrzyńca: Julian. Wawrzyniec wykorzystując talent dyplomatyczny zażegnał po spisku konflikt z papieżem i z rządzącym w Neapolu, Ferrante I i sprowadził na kilkanaście lat pokój do miasta.

Wenus przywołuje natomiast rzymskie pochodzenie Florencji, jako miasta założonego przez weteranów armii Juliusza Cezara, a Flora to bogini, na cześć której nadanu miastu nazwe: Florencja. Scena na obrazie rozgrywa się na przełomie kwietnia i maja, bo o tym świadczy aż 190 sklasyfikowanych gatunków kwiatów, namalowanych przez Botticellego. Pomarańcze nazywane również “mela medica” często malowane na ówczesnych obrazach mogą odnosić się do dynastii Medyceuszy.

Simonetta Vespucci
Simonetta Cattaneo, Vespucci

Botticelli wielokrotnie sportretował na swoich obrazach piękność tamtych lat czyli Simonettę Cattaneo, która poślubiła Marca Vespucci we Florencji. Ta długowłosa, blond, młoda kobieta o jasnej karnacji i melancholijnym wyrazie twarzy podobno była kochanką lub platoniczną miłością brata Wawrzyńca, Juliana. Jej uroda stała się ideałem estetycznym i inspiracją w tworzeniu figur kobiecych dla wielu artystów. Co ciekawe zarówno Julian jak i Simonetta zmarli tego samego dnia: 26 go kwietnia, Simonetta dwa lata przed nim. A na obrazie niektórzy uważają, iż Botticelli namalował Simonettę jako jedną z trzech Gracji, tą, która patrzy w kierunku Merkurego, alter ego Juliana.

Flora, Primavera, Botticelli
Flora

Jeśli chodzi o styl artysty, był on bardzo popularny pod koniec 15 go wieku, ale zupełnie zapomniany i uważany za dziecinny i prymitywny przez późniejsze pokolenia. Dopiero w 19 tym wieku Sandro został ponownie przywrócony do łask i do dzisiaj jest jednym z najbardziej znanych i podziwianych malarzy na świecie. Botticelli znakomicie rysował i tworzył swoje postacie z wielkim wdziękiem za pomocą linii. Ta linia jest widoczna w ciemnych konturach, które będą potem krytykowane na przykład przez Leonarda da Vinci jako nienaturalne. Jego sylwetki są wydłużone i w pewnym sensie malarz zrezygnował z renesansowych proporcji, zwracając się bardziej w kierunku wyrafinowania i kultury wcześniejszego gotyku. Botticelli stworzył swój własny styl, łatwo rozpoznawalny w wyrazach twarzy postaci, przejrzystości tkanin, gracji i pewnej schematyczności.

Przypatrzcie się uważnie temu obrazowi i zastanówcie się co jest w nim takiego, iż do dzisiaj przyciąga nasze spojrzenia i jest jednym z najbardziej oglądanych i fotografowanych obrazów na świecie.
Trudno jednak na to pytanie odpowiedzieć, prawda?

DANTE WIELKIM POETĄ BYŁ!


Dante Boska Komedia fresk Duomo Domenico Michelino
Fresk Domenica di Michelino z 1465 roku, dzisiaj w katedrze we Florencji. Dante i alegoria nieba, piekła i czyśćca.

W Polsce mamy “narodowego wieszcza”, Adama Mickiewicza (choć różnie jest interpretowana jego przynależność narodowa, pisał on jednak po polsku), a we Włoszech mamy Florentyńczyka, Dante*. 
Durante Alighieri, bo takie było jego prawdziwe imię i nazwisko, jest uważany za kreatora języka włoskiego. Jako jeden z pierwszych pisarzy zaczął tworzyć w języku wulgarnym, porzucając stopniowo język łaciński. Nadał mu w ten sposób godność i wymyślił wiele słów i pojęć. Stworzył również transkrypcję języka, który istniał tylko w mowie potocznej.

Dante jest jednak znany przede wszystkim jako autor Boskiej Komedii, która na trwałe zmieniła naszą wizję życia po śmierci i utrwaliła się jako taka w naszej świadomości kulturalnej.

Durante (Dante jest skrótem od tego imienia) nie miał zbyt wielkiego szczęścia za życia i wydaje się jakby ten pech prześladował go również po śmierci. 25-go marca miano świętować po raz pierwszy we Włoszech dzień “Dantedì“. Przewidziano konferencje, spotkania i inne tematyczne wydarzenia. Niestety z oczywistych powodów, nic z tego nie wyszło. Na pewno uda się w końcu uczcić pamięć poety, w przyszłym roku 2021, kiedy wypadnie rocznica 700 lat od daty jego śmierci w Rawennie. 

Dante rzezba Enrico Pazzi
Niezbyt udana rzeźba Enrica Pazzi z Rawenny, z 1865 roku, dzisiaj na schodach kościoła Santa Croce we Florencji.

Tak, dobrze przeczytałeś lub przeczytałaś… Dante umarł w Rawennie i tam jest do dzisiaj pochowany. Jako należący do frakcji politycznej, wrogiej zbytniej ingerencji papieża w losy miasta, w 1302 roku został z niego wygnany. Spędził prawie dwadzieścia lat swojego życia poza Florencją, przemieszczając się z rodziną z jednego miasta do drugiego. W rodzinnym mieście pisarza, w kościele Santa Croce możecie zobaczyć tylko jego pusty grób czyli cenotaf, wykonany w 1829 roku. 

Florentyńczycy wielokrotnie próbowali wykupić zwłoki poety od mieszkańców Rawenny i nawet potajemnie je wykraść. Ale bez większych rezultatów. Na pustym grobie w kościele Santa Croce siedzi zamyślony poeta, a obok płacze w desperacji Poezja. Cenotaf został wyrzeźbiony przez Stefana Ricci i jest rezultatem rodzącego się w tamtych czasach sentymentu narodowego, który przyczynił się do zjednoczenia Włoch 30 lat później. Poeta został wybrany jako jeden z symboli nowo powstałego państwa.

Spotkanie Dante i Beatrice - Henry Holida
Spotkanie Dante i Beatrice, obraz malarza Henry Holiday z 1833 roku.

Nawet jeśli we Florencji nie możecie zobaczyć prawdziwego grobu Dante, warto odwiedzić miejsca związane z jego dzieciństwem, młodością i aktywnością polityczną. Durante Alighieri urodził się w rodzinie mieszczańskiej i niezbyt zamożnej w 1265 roku, niedaleko dzisiejszej katedry. Nie znamy dokładnego miejsca tego wydarzenia, ale tuż obok, w dwudziestym wieku miasto odrestaurowało fikcyjny dom, z małym placykiem, studnią i średniowieczną wieżą. Znajduje się tam również muzeum, które ukazuje historię życia poety. 

Na uwagę zasługuje jednak bardziej mały kościół Santa Margherita dei Cerchi niedaleko domu Dante. To przed nim według opowieści samego poety miało miejsce pierwsze spotkanie Beatrice, platonicznej miłości jego życia. Dante miał tylko 9 lat a Beatrice Portinari uczęszczała do tego kościoła na msze i celebracje. Według autora, spotkali się oni po raz drugi wiele lat później i nigdy nie zamienili między sobą żadnego słowa. Nie przeszkodziło to poecie w wybraniu Beatrice na muzę i w wyidealizowaniu jej jako wcielenie wszelkich cnót niebiańskich. Skromny kościółek, który łatwo przegapić w wąskiej ulicy, zyskał dużą popularność dzięki powieści Inferno, Dana Browna. Turyści wierzą, iż znajduje się w nim grób Beatrice i zostawiają na nim kwiaty i wydarte z notesu kartki z życzeniami miłosnymi.

Dante Cenotaf Kosciol Santa Croce Florencja, Stefano Ricci
Cenotaf w Santa Croce we Florencji.

Mało kto wie, że Dante miał żonę i trójkę lub czwórkę dzieci. On sam prawie nigdy o tym nie wspomina. Już za dziecka, jak to bywało w tamtych czasach, rodzina poety przeznaczyła go do poślubienia Gemmy, przedstawicielki zamożnej i wpływowej rodziny Donatich. Beatrice Portinari została natomiast wydana za mąż za bogatego bankiera Simone de Bardi i umarła mając zaledwie 24 lata.

Dante brał udział w 1289 roku w bitwie pod Campaldino, bitwie między frakcjami gibelinów i gwelfów, dwóch stronnictw, które krwawo walczyły o władzę nie tylko w Toskanii ale również na Półwyspie Apenińskim. Dante uczestniczył również aktywnie w życiu politycznym i przez dwa miesiące pełnił nawet funkcję priora, głosując i podejmując decyzję o losach miasta. To właśnie za politykę przyszło mu zapłacić wygnaniem. Wybierając frakcję przeciwną ówczesnemu papieżowi Bonifacemu VIII, naraził się na jego gniew, został fałszywie oskarżony i zakazano mu powrotu do miasta.

Boska Komedia, jedno z najważniejszych dzieł wszystkich czasów została napisana w latach 1308-1321 podczas wygnania poety. Dante wraz z poetą Wergiliuszem przemierza zaświaty, udając się do czyśćca, piekła i nieba. W swojej wędrówce spotyka wiele postaci historycznych, mitologicznych i jemu współczesnych. Polecam Wam zapoznanie się przynajmniej ze streszczeniem tego poematu, jako iż stanowi podstawę naszej kultury i do dzisiaj odnosi się niego wielu artystów, filozofów i pisarzy.

A tutaj kilka słów, które nagrałam o Dante w moim domowym zamknięciu.
https://youtu.be/FxZHTNvNE4c

Pozdrawiam, do usłyszenia i do następnego wpisu.

*Celowo nie odmieniam słowa Dante