Patrząc na wiele dzieł artystycznych z przeszłości, często zapominamy lub ignorujemy fakt, iż ich znaczenie jest związane z ówczesnym kontekstem politycznym i niejednokrotnie kryje w sobie wiele przemocy.
Tak właśnie jest z brązową rzeźbą Perseusza, która stoi pod dachem Loggia dei Lanzi we Florencji na Piazza della Signoria od 1554-go roku. Ten przepiękny posąg, pokaz talentu rzeźbiarskiego i złotniczego Benvenuta Celliniego jest nierozwiązywalnie połączony z przemocą i polityką. Opowiada on okrutną, mitologiczną historię, został stworzony przez gwałciciela i zabójcę a zapłacił za niego tyran i despota.
MITOLOGIA
Zacznijmy od mitologicznej, skomplikowanej historii, którą przybliżę Wam w skrócie. Perseusz był jednym z wielu dzieci Zeusa i ”ziemianki“ Danae. Danae niewiele miała do powiedzenia na ten temat, ponieważ zamknięta w wieży przez własnego ojca, została zapłodniona przez boga w formie złotego deszczu. Po urodzeniu syna, jej ”kochany“ rodziciel wrzucił ją wraz z niemowlęciem w skrzyni do rzeki. Udało jej się jednak przeżyć, ale oczywiście to nie był koniec jej przygód i utrapień. Król krainy, w której zamieszkała, Polidektes zakochał się w niej i chciał pojąć ją za żonę. Perseusz, który wyrósł na silnego i odważnego młodzieńca, wyruszył więc na zabicie Meduzy, wierząc, iż to uratuje jego matkę przed niechcianymi awansami króla.
MEDUZA
Meduza była jedną z trzech potwornych Gorgon, z jej głowy wyrastały węże, szyję pokrywała smocza łuska a w paszczy miała straszliwe kły. Jakby tego nie było dość, każdy kto na nią spojrzał, został zamieniany w kamień. Według niektórych wersji, Meduza była kiedyś piękną dziewczyną, ale molestowana w świątyni przez Posejdona została za to ukarana przez zazdrosną Atenę. (Tak, dobrze czytacie, została ukarana za doznany gwałt i zamieniona właśnie w potwora). Perseusz dzięki pomocy bogów, zaskakuje Meduzę, pokazując jej wypolerowaną jak lustro tarczę i w tym samym momencie odcina jej głowę. 
RZEŹBA PERSEUSZA
To jest właśnie moment, który decyduje się przedstawić Benvenuto Cellini. Piękny młodzieniec o muskularnym, nagim ciele, dumnie wysuwa ramię, z którego patrzy na obserwatora odcięta głowa. Co ciekawe, bardzo przypominająca twarz samego Perseusza. Bohater stoi na zabitym ciele Meduzy, a z jej szyi widać wijące się jeszcze żywe węże. Perseusz w prawej ręce dzierży miecz a jego twarz wyraża skupienie i pewnego rodzaju melancholię, jakby sam był zasmucony uczynkiem, którego musiał dokonać. Rzeźba zachwyca dopracowanymi szczegółami, niezwykle skomplikowaną pozycją, dokładnym oddaniem anatomii i nie można nie zostać pod wrażeniem talentu Celliniego, który poświęcił aż dziewięć lat na jej wykonanie.
Technika odlewu z brązu jest jedną z najbardziej skomplikowanych w sztuce. Najpierw trzeba wykonać model z gliny, potem pokryć go woskiem i ponownie gliną. Odlewany, gorący brąz wypycha wosk i zajmuje jego miejsce a cała rzeźba musi posiadać skomplikowany układ wentylacyjny kanałów wejściowych i wyjściowych na powietrze, wosk i metal. Istnieje duże ryzyko błędu i niejednokrotnie artyści musieli wykonywać wiele odlewów.
ARTYSTA
Benvenuto Cellini (1500-1571) był utalentowanym florentyńskim złotnikiem i rzeźbiarzem, pracował między innymi dla króla Francji i dla papieża. Znany jest również z tego, iż jako jeden z niewielu artystów tamtych czasów, napisał autobiografię, którą zresztą bardzo Wam polecam. Z tej właśnie książki możemy dowiedzieć się wiele pikantnych szczegółów o autorze i o sekretach życia na dworach królewskim i papieskim.
Benvenuto nie ukrywa swojego wybuchowego charakteru, awanturniczego trybu życia (oczywiście wiele historii może być podkolorowanych przez autora) i pogardy jaką żywił do kobiet. Prawdopodobnie były to poglądy ogólnie podzielane w tamtej epoce, ale wyczytujemy również, iż Cellini wielokrotnie molestuje i gwałci dziewczęta i kobiety i chełpi się tym w swoich opowieściach. Takie zbrodnicze uczynki były zabronione przez prawo ale w praktyce rzadko dochodziło do procesu. Jednym z najbardziej znanych jest proces Artemizji Gentileschi, odsyłam do wpisu, który napisałam na jej temat.
W swojej autobiografii Cellini pisze również o zabójstwie, którego dokonał podczas jednej z kłótni, w której brał udział. W skrócie rysuje nam się portret człowieka, z którym prawdopodobnie niewiele chcielibyśmy mieć do czynienia w życiu codziennym. 
ZAMÓWIENIE RZEŹBY
Zamówienie na ten posąg zostało wydane przez Kosmę I, władcę Florencji od 1537-go roku. Kosma był tyranem i despotą, zamienił średniowieczny pałac priorów Bargello na więzienie i na miejsce tortur i publicznych egzekucji. Krążą nawet historie, iż w porywie gniewu zabił dwójkę własnych dzieci.
Oczywiście bardzo spodobał mu się projekt Celliniego, pokazany mu w formie miniatur z gliny i z brązu. Perseusz miał mieć precyzyjne znaczenie polityczne i do dzisiaj stoi w tej samej pozycji, do której został zaplanowany. Jeśli staniecie przed nim i spojrzycie na lewo na kopię Dawida i na rzeźbę Heraklesa, dwóch gigantów przed wejściem do Palazzo Vecchio, zauważycie, iż patrzą oni właśnie na Perseusza i wyglądają jaby ten zamienił ich w kamień.
Zarówno Dawid, który zabija silnego Goliata jak i Herakles, zostali wybrani przez miasto jako symbol republiki i postawieni w szesnastym wieku przed wejściem do pałacu jako “obrońcy“ wolności przed tyranią. W przypadku Heraklesa dość ironicznie, ponieważ już wtedy na tronie pałacu siedział despota Aleksander. 
Tymczasem Kosma I chce podkreślić, iż ten okres został zakończony i władza w mieście bezodwołalnie jest w jego rękach. Podejrzani o spisek i przeciwnicy jego rządów zostają skazani na śmierć lub wtrąceni do więzienia a Perseusz ma ostrzegać przed jakimikolwiek zapałami republikańskimi. Wychodzące węże z głowy Meduzy, to właśnie według niego symbol kłótni między różnymi fakcjami politycznymi, które on ”pogodził”, biorąc władzę w swoje ręce.
Teraz kiedy spojrzycie na niektóre dzieła artystyczne, może zastanowić się właśnie dla kogo i przez kogo zostały stworzone i w jakim celu. Te pytania mogą doprowadzić Was do odkrycia wielu fascynujących opowieści.
Ja zapraszam na wizytę po Florencji, podczas której dowiecie się więcej na ten temat. Natomiast rzeźba Perseusza jest związana z wieloma innymi ciekawostkami, które chętnie opowiem.
Lektury do poczytania dla zainteresowanych:
Żywot własny, Benvenuto Cellini
Mitologia, Parandowski, podaję link do audiobooka.
