Podziemne korytarze w Sienie
Siena to jedno z najbardziej tajemniczych miast Toskanii, jeśli nie całych Włoch. Na murze katedry znajduje się magiczny kwadrat Sator, a w środku niesamowita marmurowa posadzka, której znaczenie pozostaje do dzisiaj zagadką. W dzielnicy Fontebranda narodziła się jedna z najważniejszych katolickich mistyczek, Św. Katarzyna, a w mieście stacjonowali templariusze… To tylko niektóre z elementów składających się na niezwykłość tego miasta.
Natomiast niewielu turystów w Sienie wie, że pod ich stopami znajduje się sieć około 25 kilometrowych podziemnych korytarzy nazywanych lokalnie „bottini”.
Znalazłam taki schemat bottini po angielsku
CO TO SĄ BOTTINI
Bottini Sieny to podziemne tunele wykopane w lokalnej skale za pomocą kilofów w okresie od 13 go do 15 go wieku. Siena położona jest bowiem na wzgórzu, z dala od rzek, dlatego też w celu zapewnienia zaopatrzenia w wodę wykopano długie i rozgałęzione korytarze ze sklepieniem beczkowym (stąd nazwa od słowa botte – beczka).
Zbierają one wody opadowe z okolicznych wzgórz i doprowadzają je dzisiaj do fontann znajdujących się w mieście. Natomiast aż do zbudowania nowoczesnego akweduktu na początku 20 go wieku, bottini dostarczały wody nie tylko do fontann, ale też do innych cystern i zbiorników.
Siena stała się na początku 14 go wieku jednym z najliczniej i najgęściej zaludnionych miast w Europie. Jej wielka rywalka Florencja miała rzekę Arno, natomiast w Sienie zapotrzebowanie na wodę rosło wraz ze wzrostem rzemieślników i farbiarzy tkanin.
Czy Siena budując “bottini” zainspirowała się podziemnymi korytarzami Etrusków i akweduktami rzymskimi? Prawdopodobnie tak. Niektóre hipotezy mówią nawet o początkowym wykorzystaniu kanałów etruskich, a nachylenie korytarzy jest podobne do tych w akweduktach rzymskich tak żeby woda sama płynęła do miasta z okolicy.
Średniowieczna fontanna Ovile w Sienie
ŚREDNIOWIECZNE FONTANNY
Aktualnie w różnych częściach miasta można zobaczyć jeszcze średniowieczne fontanny, niektóre nawet w centrum (Fonte Gaia, Fonte del Casato). Dzielono je zazwyczaj na trzy części. Czystą wodę wykorzystywano do picia, woda z drugiej wanny służyła do picia dla zwierząt, w trzeciej wannie spływowej kobiety robiły pranie, a woda potem była dalej odprowadzana do dzielnic miasta do farbowania tkanin, czyszczenia wełny czy do warsztatów rzemieślniczych.
Możecie na przykład w Sienie zaparkować na parkingu Santa Caterina i kierując się do centrum miasta na piechotę zobaczyć jedną z najstarszych fontann w mieście, Fontebranda.
Podziemne korytarze w Sienie – bottini
JAK BOTTINI WYGLĄDAJĄ W ŚRODKU
Niektóre fragmenty tego niezwykłego podziemnego świata można zwiedzić (informacje na dole artykułu). Niedawno miałam okazję przejść po raz pierwszy 360 metrów podziemnego tunelu, który zasila do dzisiaj fontannę Gaia na Piazza del Campo. Jest to aktualnie jedyny dostępny fragment korytarzy do zwiedzania.
Przeszliśmy przez wąskie i ciasne w niektórych miejscach korytarze, gdzie widać jeszcze ślady kilofów i aż ciarki mnie przechodziły wyobrażając sobie mozolną pracę średniowiecznych robotników w ciemności i wilgoci.
Woda płynie w malutkich kanałach na dole nazywanych gorelli. Robotnicy nazwani kiedyś brzydko guèrci czyli oślepli nie mieli dzisiejszych przyrządów i obliczeń i w środku widać jeszcze niektóre „pomyłki”. Zaczynano kopanie galerii od dwóch stron, tak żeby się spotkać w połowie, nie zawsze to się udawało i w tych miejscach korytarze są szersze.
Nazwiska rodzin, do których wiodły rozgałęzione kanały
W środku można też zobaczyć tabliczki z nazwiskami zamożnych rodzin, które dostały pozwolenie od miasta w 19 tym wieku na doprowadzenie wody do ich domów. Płatność przeprowadzano zależnie od dado, to znaczy otworu na wodę w malej zaporze w formie kostki. Przewodnik poinformował nas, że nadal istnieją nieliczne rodziny w Sienie, które otrzymują wodę w ten sposób i płacą gminie w kostkach.
TECHNIKA BUDOWY KORYTARZY
W praktyce wyglądało to tak, że kiedy wykrywano obecność wody w okolicy Sieny, np. niewielkiego źródła, rozpoczynano kopanie tunelu, zawsze kopiąc między dwiema warstwami: górna warstwa piasku (nieprawidłowo nazywana tufo), która filtruje wodę deszczową, oraz dolna warstwa gliny, która ją zatrzymuje. Są to piaski i gliny osadzone na dnie starożytnego morza i idąc korytarzami można jeszcze zobaczyć niektóre fale brzegowe i kamienie przetransportowane kiedyś przez rzeki.
„Kopacze” to byli albo profesjonalni górnicy albo zwykli mieszkańcy miasta opłacani za dzień pracy – alla giornata. Nie wiadomo czy wychodzili oni na noc na zewnątrz czy spali w środku w korytarzach w ciemności. Pracowali używając oleju do oświetlania i byli narażeni na wiele niebezpieczeństw np zasypanie czy nagły wybuch trującego gazu.
Najniewygodniejsza i przeklęta fontanna w centrum miasta, del Casato
CIEKAWOSTKA O DUCHACH
Opowiada się, że od czasu do czasu uciekali przerażeni, ponieważ widzieli dwa rodzaje dziwnych stworzeń: omiccioli i fuggisoli.
Omiccioli to malutkie wesołe stworzenia, podobne do skrzatów, które nie robiły psikusów, ale robotnicy byli nimi mimo wszystko przerażeni.
Fuggisoli byli natomiast bardzo złośliwi i pojawiali się jako nagłe i niespodziewane błyski światła. Mogły to być wyziewy gazu uwięzionego w ziemi, który po uwolnieniu wytwarzał błysk fosforyzującego światła, podobny do błędnych ogników.
Aby sprostać tak trudnym warunkom życia, górnicy prosili o pomoc bogów. Szczególnie często wzywano Matkę Boską. W ścianach znajduje się wiele terakotowych figurek Matki Boskiej i wiele krzyży, czasami wyrytych kilofem w skale.
LEGENDARNA DIANA
W średniowieczu mieszkańcy Sieny zostali przedmiotem żartów Dante Alighieri w Boskiej Komedii, ponieważ słyszeli podziemną rzekę, którą nazwali Diana, i poświęcili wiele środków na jej poszukiwania. Do dziś w mieście można znaleźć ulicę Via della Diana, gdzie słychać było podziemne bulgotanie. Niektórzy twierdzą, że nadal je słyszą.
Fontanna contrady Fali w Sienie
SIENA – MIASTO WODY
Dzisiejsza Siena jest miastem nierozerwalnie związanym z wodą, a spacerując jej ulicami można zobaczyć nie tylko średniowieczne fontanny, ale także fontanny dzielnicowe – delle contrade.
Są one związane z tradycją Palio i świeckim chrztem mieszkańców dzielnic. Większość z nich powstała po 2 wojnie światowej, kiedy pojawiła się potrzeba ceremonii przyjęcia mieszkańców dzielnic, którzy nie mieszkali już na jej terenie, ale w nowoczesnej części miasta.
INFORMACJE PRAKTYCZNE
Jeżeli chcecie zobaczyć bottini, rezerwacja jest obowiązkowa i można jej dokonać dzwoniąc pod numery telefonu Urzędu Miasta: +39 0577292614/5, od poniedziałku do piątku w godzinach od 9.00 do 13.30 lub wysyłając e-mail na ticket@comune.siena.it (podając datę, liczbę uczestników i numer telefonu).
Zostanie sprawdzona dostępność i w razie potwierdzenia podane zostaną warunki przedpłaty za bilety. Maksymalna liczba zwiedzających to 10 osób. W Bottini zabronione jest fotografowanie i filmowanie. Zwiedzanie organizuje stowarzyszenie Diana.
Wstęp jest zabroniony dzieciom poniżej 8 roku życia i odradzany osobom niepełnosprawnym oraz wszystkim cierpiącym na choroby serca, układu oddechowego lub klaustrofobię lub inne schorzenia związane z przebywaniem w podziemnych pomieszczeniach.
Jeżeli napiszecie do mnie odpowiednio wcześniej, mogę zarezerwować takie zwiedzanie i towarzyszyć Wam odpłatnie jako tłumacz.