Medyceusze – historia dynastii
Część pierwsza tekstu, tutaj
Część druga, tutaj
Ostatnia część czyli jak wygasla dynastia
Po wielu perypetiach i okresie rządów we Florencji młodych potomków dynastii medycejskiej z pomocą papieży Leona X I Klemensa VII, rodzina zostaje ponownie wygnana z miasta w 1527 roku. Rząd republikański jednak nie trwa długo, w 1530 roku, po 10-miesięcznym oblężeniu miasta przez armię Karola V, na żądanie sprzymierzonego z nim Klemensa VII, Florencja zostaje podbita a na jej tronie posadzony Aleksander.
Alessandro (Aleksander), Il Moro 1510-1537
Jak widać na portrecie, Aleksander miał ciemną karnację i “afrykańskie rysy”, prawdopodobnie był nieoficjalnym synem papieża Klemensa VII i czarnoskórej niewolnicy. W mieście nazywano go “Il Moro”.
Okres jego panowania we Florencji, na szczęście krótki, jest cytowany jako despotyczny i egoistyczny. Aleksander lękał się bardzo o swoje życie, otaczając się gwardią płatnych najemników, kazał skonfiskować wszelką broń obywatelom miasta i rozpoczął budowę fortecy, która miała dać mu schronienie w razie jakichkolwiek zamieszek. (Dzisiaj to Fortezza da Basso, miejsce wielu konferencji i wydarzeń w mieście między innymi Pitti Uomo). Nakazał nawet wybijać monetę z własną podobizną, zastępującą patrona Florencji, Jana Chrzciciela.
Jaki rząd, taki koniec i Aleksander zostaje zamordowany w nocy z 6-go na 7-go stycznia 1537 roku przez kuzyna Lorenzina i wynajętego przez niego płatnego zabójcę. 
Podobno został zwabiony w nocy do mieszkania kuzyna (z którym niektórzy historycy przypisują mu relacje homoseksualne), na spotkanie z kochanką i zabity szpadą w łóżku, kiedy czekał na nią nagi i bezbronny. Motyw tej zbrodni nie jest znany a Lorenzino przez republikanów zostaje okrzyknięty obrońcą Florencji przed tyranią i porównany do Brutusa.
Michał Anioł w swoim popiersiu, dzisiaj w muzeum Bargello, właśnie jego fizjonomię przedstawia jako zabójcę Cezara. Ta wizja tego uczynku jest potem kontynuowana, na przykład Alfred de Musset pisze w 1834 roku dramat historyczny “Lorenzaccio“, w którym przedstawia go jako bohatera romantycznego. Prawdy chyba się nie dowiemy, natomiast wraz z zabójstwem Aleksandra gaśnie główna linia dynastii Medyceuszy.
Medyceusze – Kosma I i Eleonora
Cosimo I (Kosma I) 1519-1574
Imię, które powinniście pamiętać razem z Kosmą Starszym i Wawrzyńcem Wspaniałym. Despota i sprytny polityk a jednocześnie czuły ojciec, patron sztuki i architektury, reformator gospodarki, pierwszy Gran Duca Królestwa Toskanii i bezwzględny wobec przeciwników politycznych. O Kosmie wiemy dużo, ponieważ 2019 był rokiem 600-lecia jego urodzin i z tej okazji mieliśmy możliwość, jako mieszkańcy Florencji, uczestniczyć w wielu konferencjach i wydarzeniach z nim związanych.
Władza zostaje oddana w jego ręce przez dygnitarzy i arystokratów, myślących, iż ten nieznany 17-latek, potomek drugorzędnej linii Medyceuszy, wychowany gdzieś na wiosce w Mugello, będzie łatwym do sterowania pionkiem. A tymczasem, Cosimo przystępuje stanowczo do władzy, pozbywa się pomocników, nie realizuje podpisanego z nimi paktu i od razu, w 1537 roku, pod bitwą koło Montemurlo rozbija armię przeciwników republikańskich, nacierających na Florencję. Bargello zostaje zamienione na więzienie i miejsce tortur, przede wszystkim dla tych, którym nie podobają się jego rządy w mieście.
Poślubia Eleonorę di Toledo, piękną córkę przedstawiciela hiszpańskiego króla w Neapolu i zawiera w ten sposób alians z silną Hiszpanią, przejmując stopniowo kontrolę nad podzielonym terytorium florentyńskim. Ich małżeństwo jest cytowane jako udane (oczywiście nie było mowy w tamtych czasach o wierności małżeńskiej i Kosma miał również kilkoro dzieci z nieślubnych związków), odnoszą się do siebie z czułością i szacunkiem, często spędzają wspólnie czas i mają aż jedenaścioro dzieci.
Kosmie udaje się również podbić niesforną Sienę w 1555 roku i stłumić rewoltę w Pizie. To czasy wypraw morskich i prób zdobywania nowych terytoriów w Ameryce i Kosma próbuje rozwinąć flotę florentyńską, ustanawiając specjalny zakon Św. Stefana. 
Palazzo Pitti i ogrody Boboli
Początkowo rodzina Kosmy przenosi się do palazzo Vecchio a architekt Giorgio Vasari zostaje zatrudniony przy modyfikacji wewnętrznej budynku i to pod jego nadzorem tworzy się Salon Pięciuset, apartamenty i cykle fresków, które wysławiają dynastię Medyceuszy i które do dzisiaj możecie podziwiać w muzeum. Potem jednak Eleonora, pragnąca więcej przestrzeni, kupuje Palazzo Pitti za rzeką i rozpoczynają się pracę nad jego rozbudową i tworzenie ogrodów Boboli. Vasari na polecenie Kosmy buduje również jednokilometrowy korytarz od Palazzo Vecchio do palazzo Pitti, dzisiaj znany na całym świecie jako Corridoio Vasari i projektuje Uffizi czyli budynek na biura.
Cosimo zamawia również rzeźbę Perseusza u złotnika Benvenuto Cellini, arcydzieło manieryzmu i fontannę Herkulesa na piazza della Signoria. Jego konny pomnik stoi dumnie na tymże placu i demonstruje czasy świetności miasta, jedne z ostatnich przed powolnym upadkiem. Po śmierci Eleonory, Cosimo powoli wycofuje się z rządów, oddając je w ręce syna Francesco, mimo iż wielokrotnie nie zgadza się z jego decyzjami. 
Francesco I (Franciszek), 1541-1587
Pierwszy syn Kosmy prawie na wszystkich potretach wygląda chudziutko i niemrawo, choć posiadał podobny do ojca charakter stanowczy i okrutny. Podobno nie zawahał się wydać rozkazu zabójstwa własnej siostry Izabeli i szwagierki Leonory, podejrzanych o romansy z uczestnikami spisku przeciwko niemu.
Był bardziej zainteresowany alchemią i eksperymentami niż polityką. Spędzał swoje dni w towarzystwie rzemieślników i naukowców w casino San Marco, gdzie Bernardo Buontalenti przygotował dla niego warsztat na doświadczenia i w specjalnie dla niego zaprojektowanej posiadłości w Pratolino. W Palazzo Vecchio, znajduje się jego „studiolo”, mały pokoik-biuro do pracy i jednocześnie przechowywalnia różnych przedmiotów, związanych z czterema żywiołami. To właśnie Franciszek zaczął przechowywać w Uffizi najlepsze dzieła i okazy kolekcji rodzinnej, pokazując je gościom i zapoczątkowując w ten sposób przyszłe powstanie muzeum. 
Do historii przeszedł jego romans z piękną wenecjanką Biancą Cappello. Mimo iż Franciszek był ożeniony z córką cesarza, Joanną z Hapsburgów a Bianca również miała męża, ich romans nie był dla nikogo sekretem. Po śmierci Joanny i męża Cappello (oba zgony w podejrzanych okolicznościach), zawierają oni związek małżeński, co było w tamtych czasach wielkim skandalem. Nikt nie zawierał małżeństwa z miłości, nie mówiąc już o władcach i dygnitarzach, związki miały służyć aliansom i zapewnieniu arystokratycznych dziedziców. Bianca nigdy nie została zaakceptowana przez mieszkańców Florencji i przez brata Franciszka, Ferdynanda.
Podobno to przez niego zostali oni otruci podczas pobytu w prywatnej willi, choć nawet niedawne analizy naukowe zwłok nie potrafiły rozwiać wątpliwości co do przyczyn ich śmierci. Wiemy, iż oboje umierają kilkanaście dni po kolacji zorganizowanej przez Ferdynanda z powodu wysokiej gorączki, konwulsji i wymiotów. 
Ferdinando I (Ferdynand) 1549-1609
Ferdynand, drugi syn Kosmy był przeznaczony do kariery eklezjastycznej, już jako trzynastolatek został mianowany kardynałem, spędzając swój czas głównie w Rzymie. W młodości zakupił tam i odnowił willę, kolekcjonując rzeźby antyczne, które potem trafią do Florencji i oddawał się przyjemnością życia doczesnego. Po podejrzanej śmierci brata, wraca do Florencji, by przejąć władzę i rezygnuje ze stanowiska kardynała, by poślubić Krystynę z rodziny Lorena i zapewnić dynastii potomstwo.
Ferdynand bardziej nadawał się do rządzenia i polityki niż Franciszek, wykonał wiele reform, systemu prawnego, fiskalnego, wojskowego. Zajął się rozwojem handlu i przemysłu i zrobił z portu Livorno port otwarty, pozwalając na handel zarówno Żydom jak i heretykom, co oczywiście przyciągnęło wielu z nich do miasta i podwyższyło zarobki i kapitały. Próbował on też wcielić w życie projekt kolonizacji terenów w Ameryce Południowej ale bez większych sukcesów.
We Florencji to z nim wiąże się budowa Fortu Belvedere i początek konstrukcji mauzoleum rodziny Cappelle Medicee. Zostawia wiele dzieci, choć większość z nich zaczyna posiadać typowe skazy i problemy dynastyczne: skoliozy, reumatyzmy, niepłodność, co już sto lat później zaowocuje brakiem potomstwa i wygaśnięciem Medyceuszy.
Zapraszam na wizytę po Florencji, śladami Medyceuszy
Polecane lektury
Medyceusze – Christopher Hibbert
Medyceusze – Mary Hollingsworh
The Medici – Paul Strathern
Medici money – Tim Parks
Filmy: Medyceusze: Władcy Florencji , serial
ARTEMIZJA GENTILESCHI
Artemizja lubiała przedstawiać siebie samą na obrazach.
25tego listopada, w Międzynarodowy Dzień Eliminacji Przemocy wobec Kobiet, warto przytoczyć historię toskańskiej malarki Artemizji Gentileschi. Stała się ona wbrew swojej woli symbolem przemocy i dyskryminacji wobec kobiet. Jeśli nie znacie tej historii, poczytajcie. I weźcie pod uwagę, iż do dzisiaj niektórzy historycy sztuki banalizują jej historię.
Artemizja urodziła się w 1593 roku jako pierwsza córka malarza z Pizy, Orazio Gentileschi. , Osierocona przez matkę w wieku 12 lat, wychowuje się w Rzymie i interesuje malarstwem ojca. Ten zauważa jej talent i zainteresowanie i i zaczyna szkolić ją w domu.
Malarstwo i wszelakie rzemiosło były w tamtych czasach zajęciem męskim, więc Artemizja nie mogła uczęszczać do żadnej szkoły ani zostać przyjęta “na warsztat” znanych malarzy, Dziewczyna nie miała też za bardzo kontaktów z bogatym życiem artystycznym w mieście. Uczyła się więc i malowała w domu.
A na przełomie 16 go i 17 go wieku dużo się działo. To czas na pierwsze przejawy baroku, rewolucję Caravaggia i pierwsze oznaki realizmu, rozwijającego się w Bolonii dzięki braciom Carracci. Te inspiracje będą mieć duże znaczenie w sztuce Artemizji. Myślimy nawet, iż poznała osobiście Caravaggia, który odwiedzał jej ojca.
Artemizja Gentileschi, Zuzanna i starcy
Już w wieku 15 lat, Artemizja tworzy swoje pierwsze dzieło: “Zuzanna i starcy”. Co ciekawe, to właśnie ta tematyka, molestowania i przemocy wobec kobiet, oraz fałszywych oskarżeń, staje się jej nieszczęśliwym udziałem… Dwa lata później, ojciec prosi o pomoc w szkoleniu córki, kolegę po fachu, specjalistę trompe-l’oeil i barokowych technik dekoracyjnych, Agostino Tassi. Ten wielokrotnie próbuje uwieść Artemisię i spotykając się z jej odmową, nadużywa jej zaufania i ją gwałci.
Artemizja naiwnie wierzy w jego zapewnienia o szybkim ślubie (musimy sobie wyobrazić, iż w tamtych czasach kobieta nie mogła myśleć o jakiejkolwiek sprawiedliwości w razie gwałtu, a małżeństwo zawarte po takim wydarzeniu, było jedynym sposobem na przywrócenie jej honoru i zmycia hańby), ale rok później dowiaduje się, iż Agostino ma już żonę, czyli wszystkie jego zapewnienia są tylko kłamstwami. Zdesperowana decyduje się na wyznanie prawdy ojcu. Ten namawia ją do procesu, mimo jej początkowej niechęci, wierząc, iż w ten sposób córka dozna sprawiedliwości.
Agostino Tassi zostaje postawiony przed sądem i zaczyna sie siedmiomiesięczny proces publiczny, który przechodzi do historii. Prawdziwą ofiarą jest oczywiście Artemizja, wystawiona na wielokrotne wizyty ginekologiczne, pomówienia, fałszywych świadków, wnikanie w jej życie prywatne i nawet na torturę ściskania kciuków, która miała dowieść,czy mówi ona prawdę.
Artemizja dzielnie przechodzi przez wszystkie próby i w rzeczy samej Agostino zostaje uznany winnym.
Jaki wyrok dla gwałciciela? Zakazuje się mu przebywania w Rzymie i skazuje na zapłatę grzywny. Czy zapłacił nie wiem, ale na pewno kontynuował swoją pracę bez żadnego problemu w Rzymie.
A Artemizja? Okryta hańbą, wystawiona na pośmiewisko… szuka ucieczki w małżeństwie z toskańskim malarzem Pierantonio Stiattesi, co pozwoliło jej na zmianę miejsca zamieszkania i nazwiska.
Artemizja Gentileschi – Judyta i Holofernes, wersja obrazu z Neapolu
W wielu pracach malarki pojawia się motyw przemocy i cierpienia. Jej najbardziej znanym obrazem jest ten w Uffizi: Judyta, bohaterka biblijna, która zabija Holofernesa, by uchronić własne miasto przed atakiem i zagładą. Obraz został namalowany tuż po procesie i podobno w twarzy Holofernesa, Artemizja uwieczniła portret swojego gwałciciela. Nie doznając prawdziwej sprawiedliwości w sądzie, pokazała cały swój gniew w sztuce.
Nawet Caravaggio nie namalował tej samej sceny w sposób tak realistyczny i okrutny. Przed tym obrazem w Uffizi, niektórzy zasłaniają oczy i nie chcą na niego patrzeć.
We Florencji, Artemizja zawarła przyjaźń z Galileuszem i z siostrzeńcem Michała Anioła, który stał się jej opiekunem i mecenatem. Jako pierwsza kobieta, została przyjęta do florenckiej Akademii Rysunku, wielki zaszczyt i rewolucja w tamtych czasach, biorąc pod uwagę sytuację kobiet. To tutaj również, Artemisia poznała jej wielką pasję i miłość.
Oczywiście wymuszone małżeństwo z Pierantonio okazało się porażką.
Nie było w nim sentymentu, a mąż narobił również masę długów, których nie potrafił potem spłacić. Lubił luksusy i życie na kredyt, mimo iż razem z Artemizją miał na utrzymaniu czwórkę dzieci.
Kochankiem artystki stał się Francesco Maria Maringhi, przedstawiciel arystokracji i jak pokazują niektóre ze znalezionych listów, była to miłość pełna pasji i poezji.
Artemizja Gentileschi, Zwiastowanie, Capodimonte, Neapol
W 1621 Artemisia wyjechała do Rzymu, gdzie niestety nie dostawała wiele zamówień z powodu jej reputacji, a później do Wenecji. Współpracowała z wieloma artystami i wiemy, iż poznała osobiście Caravaggia, który był dla niej wielką inspiracją.
W 1630 roku artystka wyjechała do Neapolu, a trzy lata później do Londynu, gdzie malowała razem z ojcem. Ale nie potrafiła mu wybaczyć wszczęcia procesu wiele lat wcześniej.
Artemizja zmarła w Neapolu w 1653 roku, data ani powód śmierci nie są dokładnie znane i niewiele wiemy na temat jej ostatnich lat życia.
Jej malarstwo przez wiele wieków zostało zapomniane, a jej imię zupełnie wymazane z podręczników sztuki. Dopiero Roberto Longhi ”przywraca ją do życia“, publikując w 1916 roku pracę “Gentileschi, ojciec i córka”. To on, jako pierwszy odnosi się do niej nie tylko jako do kobiety, ale ocenia jej sztukę na bardzo wysokim poziomie.
Artystka pośmiertnie doczekała się wielu wystaw i monografii, choć jej imię bezpowrotnie związało się bardziej z przemocą niż ze sztuką.
Znaliście tą historię?
We Florencji możecie podziwiać obrazy Artemizji w Muzeum Uffizi, Galerii Palatynskiej w pałacu Pittich i również dekoracje i freski w Muzeum Buonarroti.