CZARNA KRÓLOWA – KATARZYNA MEDYCEJSKA

Medyceusze to również kobiety: córki, żony, kochanki, królowe. Pisałam już o Marii Medycejskiej, córce Franciszka I, królowej na tronie Francji. Niekochanej przez Francuzów, wyśmiewanej i nazywanej przez nich Grubą Bankierką. Podobny los spotkał Katarzynę, wydaną za mąż za Henryka II i odmalowanej przez francuskich historyków i pisarzy w sposób nieobiektywny i przesadny.

Katarzyna Medycejska portret

Katarzyna spotkała się z wrogim powitaniem na dworze francuskim, wyśmiewano jej urodę i mieszczańskie pochodzenia, a później krytykowano jej trudne rządy w kraju podzielonym wojnami religijnymi między katolikami i protestantami. Nazwana Czarną królową lub Madame Żmiją, została oskarżona o spiski, otrucia, morderstwa i makiawelistyczne dążenie do władzy za wszelką cenę. Ile jest w tym prawdy a ile historycznych nadużyć i legend?

Katarzyna była córką Lorenzo II, duka z Urbino, wnuczką Wawrzyńca Wspaniałego, bratanicą Juliana, przyszłego papieża Klemensa VII. Jej dzieciństwo i młodość nie były najszczęśliwsze. Matka, Madeleine de la Tour umarła przy porodzie a ojciec kilka tygodni później, prawdopodobnie na chorobę weneryczną. Dziewczynka wychowała się początkowo u ciotek w Rzymie, potem we Florencji w Palazzo Medici Riccardi.

Caterina de Medici

W wieku 8 lat wujek Julian zamknął ją w klasztorze sióstr Murate we Florencji, obawiając się jej roszczeń do władzy jako ostatniej z rodu Medyceuszy. Odebrała przez te lata wielostronne wykształcenie i pobudzono w niej zainteresowanie sztuką, naukami ścisłymi i jazdą konną.

Co do jej charakteru znamy anegdotę, związaną z atakiem w 1529 roku na Florencję przez armię hiszpańską i pragnących powrócić do władzy wygnanych  z miasta Medyceuszy. Florentyńczycy, chcąc zemścić się na Katarzynie, wiedząc o jej pobycie w klasztorze, zjawili się tam w nocy. Dziesięcioletnia dziewczynka odważnie stanęła twarzą w twarz z najeźdźcami i rozbroiła ich intencje swoją determinacją i odwagą.

Malzenstwo Katarzyny z Henrykiem
Obraz Jacopo da Empoli, Uffizi – Ślub Katarzyny z Henrykiem II

W wieku 14 lat Katarzyna została wydana za mąż za drugiego syna króla Francji, Henryka II z Walezjuszy. Taki wiek był normalnym wiekiem dla zawierania związków małżeńskich, jeśli chcecie poczytać o tym więcej tutaj. Od razu po przybyciu na dwór francuski, Katarzyna spotkała się z niechęcią i wrogością. Arystokraci kpili z jej pochodzenia a lud uważał ją za wysłanniczkę i szpiega papieża.

Katarzyna wyróżniała się jednak inteligencją, pasją do sztuki i polowań, podobnie jak król Francji, Franciszek I, któremu szybko przypadła do gustu.
Znacznie przewyższała we wszystkim swojego męża, Henryka, znajdującego się pod wpływem o wiele starszej od niego Diany de Poitiers, późniejszej faworytki i kochanki.

Henryk II, krol Francji
Henryk II

W takich trudnych warunkach, Katarzyna spędzała swój czas w izolacji, początkowo nie mogąc zajść w ciążę i otaczając się astrologami, wróżbiarzami i jasnowidzami, z których najbardziej znani to Nostradamus i Cosimo Ruggeri. Czarna królowa to właśnie przydomek, który zawdzięcza zainteresowaniu alchemią i okultyzmem, ale takie „pasje” były podzielane w tamtych czasach na wielu dworach europejskich.

Katarzyna Medycejska, której nie smakowała kuchnia francuska, sprowadziła sobie kucharzy włoskich. Wiele składników kulinarnych, Medyceuszka uważała za afrodyzjaki: cukinie, grzyby, cebule, karczochy, seler, szalotka czy wino. Musiały one zadziałać, ponieważ Katarzyna, mimo iż niekochana przez męża, spłodziła mu aż dziesięcioro dzieci.

Potrawy dzisiejszej kuchni francuskiej takie jak: sos beszamelowy, crema pasticcera, kaczka w pomarańczach, omlet, naleśniki czy zupa z cebuli, by wymienić tylko kilka, wywodzą się z kuchni toskańskiej.
Wprowadziła też użycie widelca na dworze francuskim i logiczny podział potraw na słone i słodkie.

Diana De Poitiers
Portret Diany

W 1547 roku po śmierci króla w tajemniczych okolicznościach, 28-letni Henryk II zasiada na tronie Francji. Na dworze króluje jego kochanka Diana, słynąca ze swej urody, a Katarzyna Medycejska, odsunięta w cień, zajmuje się rodzeniem i wychowywaniem dzieci. Aż trzech jej synów będzie rządzić Francją, córki poślubią władców Europy a syn Henryk III będzie krótko królem Polski.

Henryk II, umiera 12 lat później na skutek tragicznego zranienia podczas turnieju rycerskiego. Katarzyna według niektórych bardzo go kochała i od dnia jego śmierci zaczęła ubierać się na czarno aż do końca jej życia. Według innych był to czysty marketing z jej strony. Po śmierci męża, Medyceuszka stała się w każdym razie nieoficjalną królową Francji, jako regentka w oczekiwaniu na pełnoletność pierwszego syna Franciszka. Sprawowała w ten sposób władzę przez wiele lat w imieniu trzech synów kolejno na tronie.

Rzez hugenotow, noc swietego Bartlomieja
Rzeź hugenotów

Jej rola w nocy Świętego Bartłomieja 24 go sierpnia 1572 roku pozostaje zagadką. Do Paryża przybyło wtedy wiele protestantów (hugenotów) na wesele córki Katarzyny, Małgorzaty Valois z Henrykiem III z Nawarry. Wydaje się jednak dziwne, by taki rozkaz wyszedł spod jej ręki biorąc pod uwagę, iż próbowała przez wiele lat rozwiązać konflikt religijny w sposób dyplomatyczny. To ona wydała przecież wcześniejsze edykty tolerancji dla protestantów i to ona starała się o ten związek małżeński między córką i władcą hugenotów, wierząc w stworzenie pojednania między dwiema religiami.

Katarzyna umarła w 1589 roku w zamku Blois, w kraju podzielonym konfliktami i spiskami. Czarna królowa doczekała się rehabilitacji i oczyszczenia z wielu legend i przerażających historii na jej temat dopiero w 20 tym wieku. Dzisiaj wielu patrzy na nią jako na dyplomatkę, starającą się o tolerancję religijną, patronkę sztuki i kobietę, która zrewolucjonizowała wiele dziedzin we Francji.

A Wy jak oceniacie Katarzynę Medycejską?

MARIA MEDYCEJSKA – GRUBA BANKIERKA

MARIA MEDYCEJSKA – GRUBA BANKIERKA

Pandemia!… ale trzeba iść do przodu i zająć się czymś konkretnym… Zastanowić się co dalej, biorąc pod uwagę, iż sezon turystyczny prawdopodobnie w tym roku przepadnie. Ja pracuję zarówno jako przewodnik jak i sezonowo w małym hotelu na toskańskich wzgórzach. Obie prace w tym roku nie są zapewnione… Może coś się ruszy pod koniec lata? Może, ale nie wiadomo. Przyszło nam przeżyć coś niesamowitego, niespodziewanego i trudno przewidzieć jakiekolwiek przyszłe scenariusze.

Bedę oczywiście kontynuować moją przygodę z blogiem, w miarę czasu i możliwości. Jeśli więc interesuje Was czytanie o Florencji, Toskanii, ciekawostki, historia, sztuka itd, to subskrybujcie newsletter, po prawej stronie lub na dole jeśli używacie wersji mobilnej. W ten sposób kiedy tylko pojawi się nowy artykuł, dostaniecie o tym powiadomienie. 

Maria Medycejska - mloda

Dwie kobiety z rodziny Medyceuszy miały zostać przedstawione na blogu 8-go marca na Dzień Kobiet, ale w tych właśnie dniach ogłoszono we Włoszech stan epidemiczny i napisałam o tym pod wpływem emocji. Teraz na spokojniej mogę wrócić do Katarzyny Medycejskiej, żony Henryka II, regentki na tronie francuskim i do Marii Medycejskiej, żony Henryka IV, również rządzącej przez kilka lat we Francji.

Bardzo silne kobiety, które wywarły duży wpływ na losy Europy i którym przyszło żyć w trudnych czasach i zmierzyć się ze spiskami, intrygami, zdradami… Francuzi do dzisiaj odmalowują obie w sposób negatywny i przesadny, pokrywając ich imię wieloma legendami. Trzeba spojrzeć obiektywnie na kontekst, w którym żyły, by ocenić ich ruchy na szachownicy politycznej. I oczyścić ich imię z wielu “czarnych” legend, stworzonych tylko dlatego, iż były kobietami i do tego cudzoziemkami.

MARIA MEDYCEJSKA
Dzisiaj przedstawię Wam mniej znaną Marię Medycejską. Urodziła się ona w 1573 lub w 1575 roku, według niektórych źródeł. Była córką Franciszka I z Medyceuszy i Joanny z Hapsburgów (córki cesarza Austrii i naszej polskiej Anny Jagiellonki). Podobno już za dziecka była bardzo uzdolniona w rysunku, muzyce, lubiła czytać i interesowała się tak jak jej ojciec nauką, matematyką i astronomią jak również kamieniami szlachetnymi i alchemią. Jej dzieciństwo zostało jednak naznaczone smutkiem i samotnością, ponieważ straciła matkę jako kilkuletnia dziewczynka a ojca jako nastolatka. Co więcej, Franciszek wraz z żoną Biancą prawdopodobnie zostali otruci przez brata Ferdynanda, który przejął tym samym władzę we Florencji i zajął się wychowaniem małej Marii i jej rodzeństwa. 

Rubens - Slub Marii Medycejskiej

Maria była jedną z najbogatszych dziedziczek tamtych czasów a jej posag bardzo przypadł do gustu ówczesnemu królowi Francji, Henrykowi IV. Mówimy tutaj o 600 tysiącach złotych “écu“. Poślubienie medycejskiej sukcesorki pozwoliło Henrykowi na spłacenie wielu długów a Florencji na przypodobanie się Francji, jednej z potęg tamtych czasów, z którą lepiej było utrzymywać stosunki formalne i pokojowe. Polecam Wam obejrzenie filmu Królowa Margot z 1994 roku, by wczuć się w atmosferę szesnastowiecznego państwa i dworu francuskiego. Margot czyli Małgorzata była pierwszą żoną Henryka IV, ale ich małżeństwo zostało anulowane z powodu braku potomstwa. Film bardzo dobrze ukazuje ówczesną konfliktową sytuację między katolikami i hugenotami czyli protestantami, dworskie zepsucie i polityczne intrygi. Do takiego właśnie podzielonego państwa przyszło wyjechać Marii, wychowanej w dość spokojnej i prowincjonalnej atmosferze florentyńskiej. 

Jej ślub odbył się w 1610 roku ”pro procura”, czyli król Francji wysłał do Florencji swojego pełnomocnika, za którego “teatralnie” została wydana za mąż Maria. Wyruszyła ona potem wraz z orszakiem w wielodniową podróż statkiem do Marsylii i potem do Lyonu, gdzie poznała w końcu swojego męża. 

Maria Medycejska - gruba bankierka

Ich małżeństwo nie uchodziło za szczęśliwe, król miał wiele kochanek, w tym jedną ulubioną Henriette d’Entragues, której obecność na dworze Maria musiała tolerować na stałe. Spełniła ona jednak przydzieloną jej “rolę“ rodzicielki i w przeciągu 10 lat urodziła królowi sześcioro dzieci. We Francji nie cieszyła się, jak już pisałam, uznaniem i nadano jej nawet przydomek ”grubej bankierki“ odnoszący się do jej otyłości, braku manier i kupieckiego pochodzenia.

W 1610 roku Henryk wyruszył do Paryża, by uczestniczyć w przygotowaniach do wojny i został zamordowany na ulicy przez katolickiego fanatyka. Według wielu historyków, to Maria zamówiła pozbycie się swojego męża, biorąc pod uwagę, iż została mianowana królową tuż przed jego wyjazdem. Ta wersja jest prawdopodobnie legendą i nie została nigdy potwierdzona przez żaden dokument ani list.

Ale rządzenie państwem bardzo przypadło Marii do gustu. Tak bardzo, iż jej kilkunastoletni syn Ludwik XIII musiał zamknąć ją w posiadłości w Blois, by przejąć w końcu władzę w swoje ręce i ograniczyć ingerencję matki w sprawy państwa. 

Ludwik XIII

Podobno Maria uciekła z zamku przez okno, taki miała charakterek a w 1622 roku udało jej się wrócić do Paryży i do rady państwa. Jej syn nie posiadał stanowczego usposobienia i łatwo poddawał się wpływom swoich doradców. W tych latach Maria poparła awans i karierę przyszlego kardynała Richelieu. Jeśli czytaliście książkęTrzej Muszkieterowie, Dumasa, to na pewno wiecie, co to za osobistość. Richelieu “odwdzięczył” się jej zdradą i przyczynieniem się do jej wygnania w 1630 roku z Paryża do Bruxelles. Maria spędziła ostatnie lata życia w dzisiejszej Belgii i Niemczech, zapomniana i odsunięta prawie od wszystkich. Umarła w 1642 roku w Kolonii.

Przyjazd Marii Medycejskiej do Marsylii - Rubens

Maria Medycejska miała duże zamiłowanie do malarstwa i sztuki, otaczała się artystami i sama zajmowała sie rownież rysunkiem i muzyką. U Rubensa zamówiła cykl obrazów o niej samej i o małżonku, choć artysta skończył tylko cykl opowiadający o niej. Malarz pracował nad nim od 1622 do 1625 roku a obrazy znajdują się dzisiaj w muzeum Louvre i stanowią jedno z największych przedsięwzięć malarskich.

Dwa obrazy niedokończonego cyklu o Henryku IV znajdują się natomiast w muzeum Uffizi w sali dedykowanej Niobe. Są to: “Triumfalne wejście Henryka do Paryża” i “Bitwa pod Ivry“.

Rubens - Wejscie Henryka IV do Paryza

Maria była również kolekcjonerką i patronką wielu artystów. Jej osobista biblioteka zawierała kilkaset tytułów. Zamawiała arrasy, wyroby ze srebra, klejnoty, obrazy, wyroby rzemieślnicze, których piękno zadziwiało Francuzów, nieprzyzwyczajonych do takiego przepychu i kunsztu. Wielu artystów przez nią opłacanych przebywało przez jakiś czas na dworze francuskim, przywożąc nowe trendy i zmieniając sztukę: Quentin Varin, Laurent de la Hyre i Philippe de Champaigne, Orazio Gentileschi, ojciec Artemizji.

Maria nabywała dzieła artystów włoskich takich jak Guido Reni, Guercino, Pietro da Cortona a wielu z nich opłaciła podróże i studia w Europie. To właśnie ona zamówiła również budowę pałacu Luxembourg w Paryżu, siedzibę dzisiejszego Senatu. Krytykowana przez Francuzów i wyśmiewana przez historyków znacznie przyczyniła się do rozwoju kultury i sztuki w niespokojnych czasach wojen religijnych. 


Książka Trzech Muszkieterów, Alexandre Dumas
Film Królowa Margot 
Cykl obrazów Rubensa
Pałac Luxembourg w Paryżu
https://www.youtube.com/watch?v=FltlwHuv-Bo