Panorama z Palazzo Rossi – Pistoia
PISTOIA W TOSKANII – NAJWAŻNIEJSZE ATRAKCJE
PISTOIA położona między Florencją a Luccą to bardzo ciekawe miasto przede wszystkim dla amatorów sztuki średniowiecznej i miejsc we Włoszech mniej znanym turystom.
Jest wiele atrakcji, które można odwiedzić w Pistoi zarówno gratis jak i odpłatnie. Warto więc spędzić tutaj przynajmniej jeden dzień.
Na dole artykułu znajdziecie informacje praktyczne: najważniejsze wydarzenia w mieście, polecane parkingi, dojazd, lokalne potrawy i restauracje.
CO ZOBACZYĆ W PISTOI GRATIS?
++Dwoma plusami zaznaczyłam miejsca do zobaczenia koniecznie, a pozostałe tylko jeżeli macie więcej czasu.
Sprawdźcie sobie zawsze przed zwiedzaniem dni i godziny otwarcia.
Plac katedralny, widok na katedrę i pałac biskupów, dzisiaj siedziba muzeum.
++ PLAC KATEDRALNY – PIAZZA DEL DUOMO
Cały plac jest przepiękny, scenograficzny i mieszkańcy Pistoi są z niego bardzo dumni. Znajdują się na nim najważniejsze symbole i siedziby władzy, od średniowiecza aż do dzisiaj. Oprócz katedry i baptysterium znajdziecie tutaj: dzwonnicę, pałac biskupa z muzeum, niegdysiejszy pałac pretoriański, pałac rady miejskiej z muzeum sztuki i wieżę Katyliny.
Na placu odbywają się najważniejsze wydarzenia w mieście: targ bożonarodzeniowy, lot czarownicy z dzwonnicy 6 go stycznia, koncerty Pistoia Blues w lecie i 25 lipca w dzień patrona miasta, Św Jakuba Apostoła, konny turniej „niedźwiedzia” – La Giostra dell’Orso.
++ KATEDRA ŚWIĘTEGO ZENONA
Kościół w tym miejscu istniał prawdopodobnie już w 5 tym wieku, ale pierwsza wzmianka o katedrze dedykowanej Św. Zenonowi pojawia się około 500 lat później. Wielokrotnie przebudowywany po pożarach, trzęsieniu ziemi i zmianach w estetyce, kościół zachował mimo wszystko architekturę romańską.
Na co zwrócić szczególną uwagę podczas zwiedzania katedry?
– Na zewnątrz: fasada i renesansowy portyk ozdobiony ceramikami znanego warsztatu della Robbia.
– Kaplica po prawej z niesamowitym srebrnym ołtarzem Św. Jakuba, przy którym pracował również młody Filippo Brunelleschi. W 12 tym wieku do katedry przetransportowano relikwie Św. Jakuba z Composteli i stał się on wtedy współ patronem miasta i katedry, a Pistoia przeszła z tej okazji gruntowną odbudowę. Wejście na życzenia i odpłatne.
– Średniowieczny krucyfiks przy ołtarzu warsztatu Coppo di Marcovaldo.
– Średniowieczny grób w prawej nawie, Cino da Pistoia z ciekawą sceną lekcji na średniowiecznym uniwersytecie.
– Kaplica Sądu z resztkami fresków Sądu Ostatecznego malarza Giovanni del Ponte. (po prawej)
– Pomnik nagrobny kardynała Forteguerri, przy którym pracował artysta renesansowy Andrea del Verrocchio. (po lewej)
– Grób z trzema płaskorzeźbami Sieneńczyka Giovanni D’Agostino. (po prawej od głównego wejścia)
Wstęp gratis w godzinach otwarcia 9-12/15.30-19
++ BAPTYSTERIUM
Ten budynek naprzeciwko katedry bardzo przypomina baptysterium w Pizie w miniaturze. W środku zachowała się oryginalna chrzcielnica i otwór w kopule, przez który kiedyś wpadała deszczówka i wypełniała pojemnik. Zarówno przy architekturze budynku jak i przy chrzcielnicy pracowali ci sami artyści co w Pizie, Cellino di Nese i Guido Bigarelli.
Baptysterium w Pistoi ma balkonik nad głównym wejściem na kazania biskupa i do dzisiaj ta tradycja jest kontynuowana.
Wstęp gratis.
Godziny otwarcia: 10-13 i 15-18
W lecie od 10 do 18
Wnętrze pałacu, niedźwiedź trzyma herb Pistoi.
++PAŁAC RADY MIEJSKIEJ- RATUSZ
W średniowiecznym pałacu do dzisiaj urzęduje rada miasta. Dodatkowo na pierwszym piętrze jest muzeum sztuki a jeszcze wyżej muzeum dedykowane bardzo znanemu miejscowemu architektowi, Giovanni Michelucci. (Kościół, który widać przy autostradzie we Florencji, to jego projekt).
Warto wejść gratis na dziedziniec i na pierwsze piętro aby zobaczyć ciekawą architekturę oraz rzeźbę bardzo znanego lokalnego artysty, Marino Marini. W Pistoi istnieje też jemu poświęcone muzeum, ale na razie zamknięte.
Wstęp na dziedziniec gratis, do muzeum odpłatnie.
++ KOŚCIÓŁ ŚWIĘTEGO ANDRZEJA – CHIESA DI SANT’ANDREA
Prawdziwa perełka sztuki średniowiecznej. Przy fasadzie w 12 tym wieku pracowali lokalni artyści przedstawiając między innymi Podróż Trzech Króli. Widać na niej czytelne inspiracje z nieodległej Pizy. Wybrano scenę podróży prawdopodobnie dlatego, iż przez Pistoię przechodziło kiedyś wielu pielgrzymów, szczególnie kiedy w 1144 trafiły tutaj relikwie Św. Jakuba z Composteli.
*Do dzisiaj przez Pistoię przechodzi pieszy Szlak Św. Jakuba – Cammino di San Jacopo.
W środku budowla ma bardzo skromną strukturę, z drewnianym dachem i murowaną absydą, gdzie zaczęto robić freski na początku 16 go wieku, ale potem ich nie zakończono.
Po lewej od wejścia prawdziwe arcydzieło – marmurowa ambona (po włosku pulpito) Giovanni Pisano zakończona po około trzech latach pracy w 1301 roku.
Giovanni nawiązuje do ambon wykonanych przez ojca Nicola Pisano, które znajdują się w baptysterium w Pizie i w katedrze w Sienie. Tyle że u niego dramat i ekspresja postaci odgrywają główną rolę. Warto się przypatrzeć wszystkim szczegółom. Giotto na pewno przyglądał się tym rzeźbom i kopiował gesty, ekspresję i pozycję postaci.
Scena Ukrzyżowania, detal.
Struktura opiera się na 7 kolumnach, a 5 scen na górze przeplatają postacie pogańskich Sybill i żydowskich proroków. Jedna z kolumn stoi na telamonie czyli postaci męskiej. Prawdopodobnie jest to Adam, przytłoczony ciężarem grzechów? Dwie kolumny stoją na lwach, a ta centralna na skrzydlatym lwie, orle i gryfonie.
Sceny na górze:
1. Zwiastowanie, Narodzenie Chrystusa i Adoracja pasterzy.
2. Adoracja Trzech Króli.
3. Rzeź niewiniątek.
4. Ukrzyżowanie.
5. Sąd Ostateczny
Dodatkowo w kościele można podziwiać: dwa drewniane krucyfiksy Giovanni Pisano, 14 wieczną chrzcielnicę, obrazy lokalnych artystów i ciekawy organy z drugiej połowy 19 go wieku lokalnej firmy, która dzisiaj wykonuje talerze do perkusji. Na ołtarzu wisi kopia Św. Oblicza (Volto Santo) z Lucca.
Wstęp gratis.
Godziny otwarcia: codziennie od 10 do 16 oprócz wtorków.
W niedzielę kościół otwarty jest tylko rano i odbywają się w nim msze.
Piazza della Sala
++ PIAZZA DELLA SALA
Za baptysterium znajduje się piazza della Sala czyli centrum życia towarzyskiego w mieście. Tutaj odbywa się codzienny targ żywności i znajdują się najbardziej popularne miejsca na przekąskę, drinki i posiłki. Plac wraz z sąsiednim placykiem i okolicznymi uliczkami wypełnia się życiem nocnym szczególnie w weekendy. Nazwy ulic nawiązują do różnych rzemieślników i sprzedawców, którzy mieli kiedyś tutaj swoje sklepy i warsztaty. W centrum placu charakterystyczna renesansowa studnia z lwem opierającym łapę na herbie miasta.
++ TWIERDZA ŚW BARBARY
To ciekawe miejsce jak wiele innych w Pistoi możecie odwiedzić zupełnie gratis.
Fortecę zbudowano na życzenie Kosmy I go z Medyceuszy w połowie 16 go wieku. Wykorzystano poprzednią strukturę z 14 go wieku, postawioną tutaj przez Florentyńczykòw po podbiciu Pistoi. Przy rozbudowie pracował również znany architekt i inżynier Bernardo Buontalenti.
W 16 tym wieku trzeba było poszerzyć i zmienić wszystkie mury i fortece, ponieważ pojawiła się broń palna. Mury musiały być niższe ale potężniejsze i bez blanków, a w rogach stawiano potężne bastiony na ogień krzyżowy. Dla porównania mury miasta w sąsiedniej Lucca, które tak właśnie wyglądają. Fortecę otaczała kiedyś fosa.
Fortecę rozbroił Piotr Leopold z Habsburgów w 1774 roku i pełniła ona potem funkcję koszarów i więzienia. W centralnej wieży widać na ścianach rysunki i napisy, wykonywane przez przetrzymywanych tutaj więźniów politycznych.
Twierdza w Pistoi.
Od 2014 roku twierdza Św Barbary należy do państwa włoskiego. W środku jest stała ekspozycja o wodzie i pomieszczenia na biura, a w lecie służy jako miejsce na koncerty.
Wstęp gratis.
Otwarta od wtorku do soboty od 8.30 do 13.30. I w drugą i czwartą niedzielę miesiąca.
Zamknięta w poniedziałki i w pierwszą, trzecią i piątą niedzielę miesiąca.
KOŚCIÓŁ FRANCISZKAŃSKI
Warto wejść do tego kościoła, żeby zobaczyć czternastowieczne resztki fresków z epizodami z życia Św Franciszka w kaplicy głównej. Przypominają one cykl o tej samej tematyce w bazylice w Asyżu.
Kościół ma typową architekturę franciszkańską. Tylko jedna ogromna nawa, pokryta drewnianymi kratownicami i kilka kapliczek przy kaplicy głównej, których dekoracje sponsorowały zamożne miejscowe rodziny. Jeżeli byliście w kościele franciszkańskim we Florencji lub Sienie, to architektura jest bardzo podobna.
Wstęp gratis. Godziny otwarcia: 7.30-12 i 16-19.
Renesansowa kopuła bazyliki
BAZYLIKA MADONNA DELL’UMILTÀ
Ogromna kopuła tego kościoła jest widoczna już z daleka, tak jak kopuła florenckiej katedry. Często kto przyjeżdża pierwszy raz do Pistoi myśli, że to jest właśnie katedra miasta. Tymczasem budowę kościoła rozpoczęto dopiero pod koniec 15 go wieku jako sanktuarium maryjne na miejscu cudownego wydarzenia. Madonna na fresku, który do dzisiaj jest na ołtarzu zapłakała podobno prawdziwymi łzami. W przedsionku kościoła freski pokazują całą historię tego cudu.
Kościół ma okrągłą strukturę i ogromną kopułe zaprojektowaną w 16 tym wieku przez bardzo znanego architekta Medyceuszy Giorgia Vasari.
Wstęp gratis. Godziny otwarcia: 9-12 i 16-19.
KOŚCIÓŁ ŚW BARTŁOMIEJA – CHIESA DI SAN BARTOLOMEO
Bardzo podobny jeśli chodzi o fasadę i strukturę do kościoła Św Andrzeja. W środku ciekawa ambona z 13 go wieku z interesującymi płaskorzeźbami, szczególnie ta pokazująca Ostatnią Wieczerzę. Dodatkowo inne zabytki średniowieczne i późniejsze obrazy.
Wstęp gratis. Otwarty prawdopodobnie cały dzień.
Jeżeli macie dwa dni na zwiedzanie Pistoi, albo chcecie coś dodać, oto druga część artykułu.
CO ZOBACZYĆ W PISTOI ODPŁATNIE?
++Tutaj podobnie zaznaczam dwoma plusami najciekawsze miejsca.
Niektóre miejsca można odwiedzić taniej na specjalnych biletach łączonych. Poinformujcie się w kasach biletowych.
Charakterystyczny portal szpitala z dekoracjami z ceramiki
++DAWNY SZPITAL – OSPEDALE DEL CEPPO
Jeden z najstarszych i najdłużej działających szpitali w Toskanii, otwarty w 13 tym wieku i zamknięty w 2013 roku. Ceppo czyli pień ponieważ założony na miejscu pnia, który zakwitł w zimie.
W środku można zobaczyć szesnastowieczny cykl z terracotty z Uczynkami Miłosierdzia warsztatów Buglioni i della Robbia. Na fasadzie znajduje się dzisiaj jego kopia. Dodatkowo historia szpitala i szkoły medycznej, niesamowita kolekcja przyrządów chirurgicznych i teatr anatomiczny gdzie prowadzono lekcje anatomii. Miejsce dla amatorów wrażeń z przeszłości i medycyny.
Informacje
++PISTOIA PODZIEMNA
Obok szpitala znajduje się wejście do Pistoi podziemnej. To najdłuższe przejście archeologiczne w Toskanii, które śledzi bieg niegdysiejszej rzeki Brana. 650 metrów długości i możliwość odkrycia historii miasta, jego rozbudowy i prac związanych z wodą.
Infomacje.
++KOŚCIÓŁ ŚW JANA ZA MURAMI – SAN GIOVANNI FUORICIVITAS
Łatwo rozpoznawalny kościół pokryty marmurem w biało-zielone pasy. Fuorcivitas bo znajdował się zaraz za pierwszymi średniowiecznymi murami miasta.
W środku:
– Niesamowita architektura.
– Trzynastowieczna kropielnica Nicola Pisano z alegoriami cnót.
– Ambona Guglielmo da Pisa też z 13 go wieku ze scenami z Nowego Testamentu.
– Niesamowita renesansowa rzeźba z ceramiki Luca della Robbia pokazuje moment Nawiedzenia. Dla samej tej rzeźby warto wybrać się do Pistoi.
Informacje
W oratorium obok dzisiaj znajduje się elegancka kawiarnia Valiani, idealna na śniadanie czy aperitivo.
Jedna z pierwszych sal muzeum miejskiego.
++MUZEUM MIEJSKIE – MUSEO CIVICO
W pałacu władzy na placu katedralnym na pierwszym piętrze znajduje się ciekawe muzeum sztuki. Przede wszystkim pinakoteka ale też rzeźby, wyroby złotnicze, dekoracje pokazane chronologicznie od 12 do 19 wieku. Szczególnie sekcja średniowieczna jest bardzo interesująca, bo to były najlepsze czasy dla miasta.
Wśród artystów lokalnych nazwiska takie jak Coppo di Marcovaldo, Lorenzo di Credi i Ridolfo del Ghirlandaio.
Na półpiętrze sale dedykowane najważniejszemu architektowi z Pistoi, Giovanni Michelucci (1891-1990). To jego kościół z zielonym dachem widać przy autostradzie zaraz za Florencją jadąc w kierunku Bolonii.
Informacje
Kaplica w muzeum biskupa
MUZEUM W PAŁACU BISKUPÓW – ANTICO PALAZZO DEI VESCOVI
Muzeum sztuki średniowiecznej z sekcją archeologiczną w scenograficznym pałacu biskupów przy katedrze.
Podczas zwiedzania można zobaczyć ciekawe elementy architektury: kaplicę św. Jakuba, kaplicę św. Mikołaja, przejście nad portykiem katedry z widokiem na plac i baptysterium. W środku sztuka religijna z kolekcją rzeźb, obrazów, arrasów, dekoracji aż do 16 go wieku. Muzeum dobrze wyposażone w panele z informacjami i multimedialne.
Infomacje
W Pistoi nie brakuje również sztuki 20 wieku i współczesnej, często mają też miejsce wystawy czasowe.
SZTUKA WSPÓŁCZESNA I EKSPOZYCJE TYMCZASOWE
MUZEUM SZTUKI 20 WIEKU I SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ FABRONI
W pałacu Fabroni, od nazwiska rodziny, która tutaj mieszkała do połowy 19 go wieku, znajdziecie kolekcję sztuki 20 go wieku i współczesnej. Wystawa ma charakter stały i rozwija się chronologicznie. Pałac znajduje się zaraz przy kościele św. Andrzeja.
Infomacje
Muzem Novecento, Palazzo Rossi
PALAZZO DEL ROSSI – MUZEUM 20 WIEKU – MUSEO DEL NOVECENTO
W pałacu znajdują się biura administracyjne fundacji Caript i stała ekspozycja artystów 20 go wieku. Nazwiska takie jak: Galileo Chini, Andrea Lippi, Mario Nannini, Eloisa Pacini, Pietro Bugiani, Egle Marini, Marino Marini, Fernando Melani, Gualtiero Nativi, Mario Nigro, Roberto Barni, Umberto Buscioni, Adolfo Natalini, Gianni Ruffi, Federico Gori, Zoè Gruni.
Panoramiczny taras w pałacu jest aktualnie otwarty dla wszystkich zwiedzających.
Informacje
PALAZZO BUONTALENTI – EKSPOZYCJE TYMCZASOWE
Szesnastowieczny renesansowy pałac gości prawie zawsze ekspozycje tymczasowe.
Informacje
PISTOIA – NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA
PISTOIA BLUES
Od końca czerwca do połowy lipca, koncerty na placu katedralnym. Kiedyś tylko blues, dzisiaj to juz wszystkiego po trochu.
Bilety:
https://pistoiablues.com/biglietti
Festiwal Pistoia Blues
FESTA PATRONA ŚW. JAKUBA APOSTOŁA
Pistoia świętuje swojego patrona 25 lipca. W ten dzień rano od około 9.30 ma miejsce tradycyjny orszak w kostiumach średniowiecznych. Potem oficjalna msza w katedrze i wieczorem znowu procesja około 19.30, która kończy się na placu katedralnym gdzie odbywa się finał turnieju konnego.
GIOSTRA DELL’ORSO
Średniowieczny turniej konny między czterema historycznymi dzielnicami miasta. Finał w dzień patrona 25 lipca. Już kilka dni wcześniej można przyjść i zobaczyć wieczorne próby na placu katedralnym.
Uczestnicy na koniach muszą uderzyć precyzyjnie tarczę z niedźwiedziem i zdobywać w ten sposób punkty dla swojej drużyny. Nagrodą jest kawałek tkaniny, Palio tak jak w Sienie.
VOLO DELLA BEFANA
6 go stycznia z dzwonnicy katedry spuszczana jest czarownica – befana, która tradycyjnie przynosi wszystkim dzieciom we Włoszech słodkości i węgiel. Z tej okazji rano w Pistoi organizowany jest Pochód Trzech Króli, a po południu wydarzenia na placu katedralnym. Od kilku lat obecne na placu dzieci dostają skarpety z cukierkami.
Carcerato
CZEGO SPRÓBOWAĆ I GDZIE W PISTOI
Co kupić lub czego spróbować w Pistoi?
Okolice słyną z wysokiej jakości oliwki uprawianej u podnóża góry Montalbano i z czerwonego wina Carmignano. (Pisałam w osobnych artykułach o Artimino i Carmignano i o winach Toskanii).
W Pistoi możecie spróbować potraw mięsnych na przykład il carcerato: mieszanka czerstwego chleba, przypraw i flaczków jagnięcych. Dla wegetarian polecam farinata con le leghe, rodzaj zupy z kawałków ciasta z mąki kukurydzianej z czarną kapustą.
Pistoia słynie też z mąki z kasztanów, z niej wyrabia się tutaj kluski, makarony i typowy deser necci. W okolicy produkuje się też brigidini, bardzo popularne na różnego rodzaju sagrach i feriach, tradycyjne wafle z mąki, cukru i jajek aromatyzowane anyżem.
Polecane restauracje:
BotteGaia, via del Lastrone – kuchnia lokalna w samym centrum miasta
Bistecca toscana, via sant’Andrea, 30 – kuchnia lokalna mięsna, specjalność stek, wystrój średniowiecznej piwnicy
Osteria del Can Bianco, via del Can Bianco, 8 – kuchnia lokalna w centrum i ciepła atmosfera.
Ristorante da Mizio, viale Antonio Pacinotti, 50g – kuchnia rybna w eleganckiej atmosferze
La Sostanza, via del Presto, 9 – ryby i mięso w bardzo eleganckiej oprawie.
Najlepsze lody w lodziarni Cipriani, via Curtatone e Montanara, 65, również bezmleczne i bezglutenowe.
JAK DOJECHAĆ
Do Pistoi można sprawnie dojechać pociągiem na trasie Florencja-Lucca. Pociąg kursuje mniej więcej co 30/40 minut. Dworzec w Pistoi znajduje się 10 minut piechotą od placu katedralnego.
Albo samochodem autostradą na trasie Florencja-Piza. Zjazd z autostrady: Pistoia.
PARKINGI
Parking bezpłatny Cellini przy ulicy Martiri della Fortezza i dojście piechotą 10 minut do centrum. Obok forteca Św. Barbary, którą można przy okazji odwiedzić.
Parkingi płatne: Ceppo przy szpitalu na Viale Matteotti 9 i Pertini przy ulicy Antonio Pacinotti.
Zwiedzanie Toskanii z przewodnikiem? Napisz do mnie.
