ŚLADAMI MONA LISY WE FLORENCJI

Rysunek Mona Lisy, Leonardo da Vinci
Rysunek przygotowawczy do Mona Lisy

Tajemniczy uśmiech Mona Lisy stanowi zagadkę dla historyków sztuki. Natomiast obraz Leonarda da Vinci stał się jednym z najbardziej znanych na całym świecie. Na jego temat napisano tony książek i artykułów, nakręcono masę filmów i zorganizowano tysiące konferencji.

My zajmiemy się inną kwestią: wyruszymy na wirtualną wizytę po Florencji, śladami Lisy Gherardini. To właśnie jej wizerunek Leonardo da Vinci uwiecznił na portrecie (jak potwierdzają ostatnie badania).

Historia Lisy, na tle piętnastowiecznej stolicy sztuki, ukrywa skandal i wiąże się z bardzo udanym jak na tamte czasy małżeństwem. Kto wie, czy to właśnie dlatego tak tajemniczo się do nas uśmiecha?

*Pod artykułem znajdziecie również mapkę opisanych miejsc i link do ciekawej książki.
Jeśli natomiast interesuje Was tematyczna wizyta po Florencji z przewodnikiem, zapraszam do kontaktu.


Dm rodzinny Mona Lisy, Via Sguazza we Florencji
Kopia Mona Lisy

DOM RODZINNY LISY GHERARDINI – VIA SGUAZZA
Nasza wizyta zaczyna się w wąskiej uliczce, Via Sguazza, w dzielnicy Oltrarno, między Palazzo Pitti a elegancką ulicą, Via Maggio. To tutaj prawdopodobnie w czerwcu 1479 roku przyszła na świat nasza Lisa, jako pierwsza córka w wielowiekowej rodzinie Gherardini. Jej rodzice, jak wiemy z dokumentów, płacili miesięczny czynsz 16 fiorino za wynajem mieszkania w jednym z pałaców. Arystokratyczna rodzina Gherardini, posiadająca wiele terenów w rejonie Chianti, żyła z interesów, które przynosiły jej posiadłości. Jednak, jak wiele rodzin szlacheckich w tamtych czasach, miała ona kłopoty finansowe i często zmieniała miejsce zamieszkania.

Dzisiaj w uliczce Sguazza znajdziecie gipsową kopię obrazu Mona Lisy. Mieszkańcy dzielnicy chcieli w ten sposób upamiętnić miejsce urodzenia Lisy. Co roku 16 go czerwca, w dzień urodzin muzy Leonarda organizują oni również, pod patronatem gminy miasta Mona Lisa Day.

Mona Lisa day - plakat

PALAZZO MEDICI – VIA LARGA
Rodzina Gherardini znajdowała się w dużej zażyłości z rodziną Medyceuszy, która mieszkała w pałacu przy niegdysiejszej Via Larga, dzisiaj Via Cavour. Lisa od najmłodszych lat przebywała w towarzystwie dzieci Wawrzyńca Wspaniałego i wyrosła z rówieśnikiem Julianem. Zostanie on księciem Nemours, uwiecznionym pośmiertnie przez Michała Anioła w Nowej Zakrystii. W tych samych latach młodziutki Michał Anioł był goszczony w domu Wawrzyńca, całe to towarzystwo na pewno znało się więc bardzo dobrze.

Według niektórych źródeł, Lisa Gherardini miała romans z Julianem i zaszła z nim w ciążę. Kiedy w 1494 roku, rodzina Medyceuszy została wygnana z Florencji, piętnastoletnia Lisa znalazła się w nieciekawej sytuacji. Na ratunek przyszedł jej wtedy Francesco del Giocondo

Palazzo Viviani Florencja§
Palazzo Viviani

POSIADŁOŚCI RODZINY GIOCONDO – PALAZZO VIVIANI
Fascynujący Palazzo Viviani przy ulicy Sant’Antonino, niedaleko głównego dworca, którego fasadę zdobią napisy i bust Galileusza, to przykład hołdu, jaki chciał złożyć mu uczeń Vincenzo Viviani. Galileusz, uważany za heretyka, długo musiał poczekać pośmiertnie na godny pochówek. Jego uczeń, matematyk Viviani, postanowił ozdobić pałac pod koniec 17 go wieku łacińskimi napisami, mówiącymi o odkryciach mistrza.

Ale wiele lat wcześniej, to tutaj znajdowały się posiadłości rodziny Giocondo we Florencji. Mimo iż nazwisko: Giocondo wywodzi się od produkcji beczek, rodzina od wielu lat zajmowała się ekskluzywnym handlem tkaninami i jedwabiem. Jej wysoką pozycję potwierdzał fakt, iż Francesco w 1491 roku, w wieku 26 lat poślubił Camillę Rucellai, przedstawicielkę jednego z najbogatszych rodów we Florencji. Herb tej rodziny możecie znaleźć nawet na fasadzie kościoła Santa Maria Novella!

Niestety, Camilla umarła bardzo młodo, dwa lata po ślubie, zostawiając syna. Prawdopodobnie z tego powodu Francesco szybko podjął decyzję o ponownym związku i poślubił Tommasa Villani. Ona również tragicznie zmarła wkrótce po ślubie. (Przedwczesna śmierć kobiet w tamtych czasach była bardzo częsta. Tutaj możecie poczytać więcej o sytuacji kobiet w średniowieczu i w epoce renesansu.)

W 1495 roku Franciszek ponownie decyduje się więc na ślub. Tym razem zawiera związek małżeński właśnie z Lisą. Potomczyni rodu Gherardini zostaje w ten sposób uratowana ze skandalu i polepsza swoją sytuację materialną. Jednocześnie daje godne wychowanie osieroconemu synowi Francesco i wnosi do jego zamożnej, aczkolwiek kupieckiego pochodzenia rodziny, szlachetne pochodzenie.

Via della Stufa, Florencja
Via della Stuffa

DOM MAŁŻEŃSTWA – VIA DELLA STUFFA
W małej uliczce della Stuffa, przy Bazylice San Lorenzo, dzisiaj pod numerem 23, znajdował się dom, w którym małżeństwo Giocondo mieszkało od 1495 do około 1540 roku. Lisa urodziła aż pięcioro dzieci, z których jedno zmarło i wychowała syna Francesco, Bartolomeo. Nie wiemy natomiast nic o losach dziecka, owocu romansu z Julianem Medyceuszem, jeżeli w ogóle pogłoski o ciąży były prawdziwe.
Małżeństwo według dokumentów było bardzo szczęśliwe. W swoim testamencie, Franciszek pisze o żonie jako o „ukochanej, szlachetnej i lojalnej duszy” i zostawia jej przyzwoity spadek jak również oddaje jej posag.

Palazzo Gondi napis
Napis w Palazzo Gondi

LEONARDO DA VINCI – PALAZZO GONDI
Elegancki pałac Gondi na placu San Firenze został zbudowany pod koniec 15 go wieku i podobno był on miejscem częstego pobytu Leonarda da Vinci. Jak głosi legenda, to tutaj artysta zaczął pracę nad portretem Mona Lisy. Obraz został zamówiony według niektórych źródeł przez Juliana na użytek prywatny, wciąż wielbiącego kochankę ze swoich młodych lat. Według innych to Francesco del Giocondo zamówił portret żony na początku 16 go wieku. Czyżby to właśnie tutaj pozowała nasza Lisa do obrazu, nieświadoma, iż jej wizerunek i uśmiech zostanie uwieczniony na wieki?
Spoglądając na dzisiejsze okna pałacu, tak właśnie chcę sobie wyobrażać Lisę, siedzącą w milczeniu i być może obserwującą życie, toczące się na ruchliwym placu.

Klasztor Sant'Orsola Florencja
Eks Klasztor

KLASZTOR ŚWIĘTEJ URSZULI
Około 1538 roku Francesco umiera prawdopodobnie na dżumę, która co jakiś czas powracała i dziesiątkowała mieszkańców ówczesnych miast. Lisa decyduje się przenieść na ostatnie lata jej życia do pobliskiego klasztoru Świętej Urszuli, gdzie jedną z zakonnic była jej córka, siostra Ludovica. Co więcej, to właśnie miejsce wybiera na swój pochówek.

Dzisiaj klasztor po wielu latach przemian i zaniedbania czeka na remont, który powinien ruszyć już niedługo.

Tak kończy się długi żywot Lisy Gherardini w burzliwej Florencji. Jej historia dopiero niedawno zainteresowała historyków i bibliografów.

Jeśli jesteście zainteresowani dowiedzeniem się więcej, możecie poczytać książkę Dianne Hales, Mona Lisa, Odkryte Życie.


A śledząc mapę, możecie zorganizować wizytę śladami Mona Lisy we Florencji.

MICHAŁ ANIOŁ WE FLORENCJI

Michał Anioł, portret

Zgodzicie się ze mną, iż Michał Anioł to jeden z najbardziej znanych artystów wszechczasów i trudno podważyć opinię, iż był on wielostronnym geniuszem. Co ciekawe niezwykły talent tego artysty rozpoznano już za jego życia, co jak wiecie zdarza się bardzo rzadko.

Macie ochotę poznać kilka faktów z życia Michała Anioła i wyruszyć na wycieczkę po Florencji po jego śladach? Jeśli wybieracie się do tego renesansowego miasta, nie zapomnijcie zachować tego wpisu. Na pewno się Wam przyda w wyborze miejsc do zwiedzania i w zorientowaniu się we florentyńskich muzach.

Michelangelo Buonarroti urodził się w 1475 roku w “dzikiej” części Toskanii, w rejonie Casentino, w miejscowości Caprese niedaleko Arezzo. Jednak bardzo szybko jego rodzina przeniosła się do Florencji. Mały Michał za niańkę miał kobietę z podmiejskiego Settignano, miejsca, gdzie wydobywano kamień do budowy i gdzie miało swoje warsztaty wielu rzeźbiarzy. Ten fakt będzie wspominany żartobliwie przez Buonarrotiego. Według niego razem z mlekiem wyssał on również wielowiekową tradycję rzeźbiarską Settignano i miłość do dłuta.

Michał Anioł, Bitwa centaurow, Florencja

MUZEUM – DOM BUONARROTI

Mimo nazwy, Michał Anioł nigdy tam nie mieszkał. Posiadłość należała do jego bratanka Leonarda i z czasem została zamieniona w muzeum poświęcone geniuszowi. Można w nim zobaczyć dwie młodzieńcze prace artysty: Bitwę Centaurów (na zdjęciu) i Madonnę na schodach. W Bitwie widać inspirację sztuką klasyczną, którą artysta miał okazję kopiować pod patronatem Wawrzyńca Wspaniałego w ogrodach San Marco. Medycejski książę przyjął go w gościnę we własnym domu i dał mu wykształcenie artystyczne w nowo uformowanej akademii na wolnym powietrzu dla utalentowanych młodych artystów. Tutaj możecie poczytać o masce fauna, którą wyrzeźbił młody Buonarroti podczas tych lat i której ślad zaginął podczas drugiej wojny.

W muzeum znajduje się również model do jednej z czterech alegorii rzek, które miały zdobić sarkofagi w Nowej Zakrystii, jednej z ostatnich prac Michelangelo we Florencji.

Michał Anioł, drewniany krucyfiks, Florencja
Krucyfiks w Santo Spirito

KOŚCIÓŁ SANTO SPIRITO W OLTRARNO

Zaraz po śmierci Wawrzyńca w 1492 roku, Florencja znalazła się pod wpływem dominikańskiego brata Girolamo Savonarola, a członkowie dynastii medycejskiej byli widziani wrogo . Siedemnastoletni Michał Anioł znalazł schronienie u przeora klasztoru Santo Spirito. Pozwalał mu on na studiowanie i sekcję zwłok z pobliskiego szpitala. Taka praktyka była przyjętą metodą studiowania anatomii ludzkiej. Podobno w podzięce za schronienie w 1493 roku, Michał Anioł wyrzeźbił drewniany krucyfiks. Dzisiaj można go zobaczyć za symboliczną sumę w kościele Santo Spirito. Dzieło uderza swoją delikatnością i precyzyjnym oddaniem szczegółów anatomicznych. Prawdopodobnie artysta wyrzeźbił ciało Chrystusa patrząc na zwłoki młodego chłopca.

Michał Anioł, Brutus, Bargello, Florencja
Brutus

MUZEUM BARGELLO

Kiedyś miejsce tortur, dzisiaj jest to jedno z piękniejszych muzeów na świecie z rzeźbami  renesansowymi. Na parterze, w dużej sali, można zobaczyć aż cztery majstersztyki Michała Anioła, pochodzące z różnych okresów jego twórczości.

W 1494 r. Michał Anioł przeniósł się do Rzymu w poszukiwaniu nowych zamówień. Bóg wina, Bachus w Bargello został wykonany dla kardynała Riario. Jednak wymuskane ciało boga i jego niepewna pozycja, wskazująca na upojenie winem, nie przypadły mu do gustu i bardzo szybko sprzedał on rzeźbę.

W Bargello znajdziecie również płaskorzeźbę Tondo Pitti (Madonnę z Dzieciątkiem). Tondo o okrągłym kształcie było typowym formatem zamawianym przez bogate rodziny na użytek prywatny. Podobno Michał Anioł nie był zadowolony z proporcji tej rzeźby i zostawił ją w stanie nieukończonym. W ten sposób zainaugurował szereg prac niedokończonych, które są dla nas dzisiaj zagadką.

Następne dzieło w muzeum to Dawid lub Apollo. Istnieją dzisiaj wątpliwości, kogo powinna była przedstawiać statua. A ostania praca to popiersie Brutusa, zdrajcy Juliusza Cezara. Patrząc na nie łatwo nam odgadnąć po czyjej stronie stał Michał Anioł.

Dawid Michal Aniol
Dawid

MUZEUM ACCADEMIA

W 1501 roku Buonarroti powrócił do Florencji. Młody, a już otoczony sławą i uznaniem po wyrzeźbieniu rzymskiej Piety, zabrał się za niełatwe wyzwanie. W magazynach Opera del Duomo od wielu lat znajdował się blok marmuru mający przedstawiać Dawida. Aż trzech artystów próbowało pracować nad bryłą, ale zrezygnowali oni z pracy, ponieważ marmur posiadał wiele skaz. 26 letni Michał Anioł zabrał się za pracę i w półtora roku wykonał arcydzieło renesansu i sztuki europejskiej. O Dawidzie możecie poczytać więcej na moim artykule.

W Akademii znajdują się również niedokończeni Jeńcy, nad którymi artysta pracował przez wiele lat. Stanowili oni część projektu do grobu papieża Juliusza II. Oraz Sw. Mateusz i przypisywana Buonarrotiemu Pietà z Palestriny. Ale trudno jednak uwierzyć, iż została ona wykonana przez naszego geniusza, proporcje i anatomia figur wyglądają na niezbyt udane.

Zdecydowanie wizyta w Accademii powinna stanowić „must” dla miłośników Michała Anioła.

Dawid Michal AniolDawid Michal Aniol
Tondo Doni

GALERIA UFFIZI

Mniej więcej w tych samych latach, boski Buonarroti pracował nad innym dziełem, obrazem nazywanym Tondo Doni, ponieważ wykonanym dla rodziny o tym nazwisku. Jest to jedyne potwierdzone dzieło namalowane na drewnie artysty i znajduje się w muzeum Uffizi. Ciekawe, co skłoniło Michała do zajęcia się malarstwem? Przez całe życie twierdził on, iż to rzeźba jest największą sztuką. Co oczywiście nie przeszkodziło mu w wykonaniu genialnych fresków do kaplicy Sykstyńskiej i do namalowania tego niesamowitego obrazu przedstawiającego Świętą rodzinę. Zwróćcie uwagę na jaskrawe, metaliczne kolory i na oryginalną pozycję Maryi. Widać na obrazie zamiłowanie artysty do rzeźby.

Nowa Zakrystia, Florencja, grob Giuliano
Nowa Zakrystia

KOMPLEKS SAN LORENZO

Pierwsze trzydzieści lat 16 go wieku to dość dramatyczny czas na Półwyspie Apenińskim. Medyceusze wracają do władzy do Florencji, dwóch z nich zasiada na tronie papieskim a w 1527 roku dochodzi do złupienia Rzymu przez armię hiszpańską. Michał Anioł przebywał w tym czasie we Florencji z przerwami, pracując nad wieloma projektami i pozostawiając wiele z nich w stanie niedokończenia. Medycejscy papieże zamówili Michałowi Aniołowi projekt Nowej Zakrystii w kościele San Lorenzo jak również przedsionek i Bibliotekę. We Florencji można więc podziwiać również niesamowity talent architektoniczny Buonarrotiego i jego oryginalne rozwiązania, które wyprzedzają epokę, w której żył. O Nowej Zakrystii napisałam artykuł.

Kiedy Medyceusze wracają na do władzy w mieście w 1530 roku, Michał Anioł przenosi się na stałe do Rzymu.

Pietà Bandini Michal Aniol
Pietà Bandini

MUZEUM OPERA DEL DUOMO

Chociaż duch i geniusz Michała Anioła zawsze będą unosić się po uliczkach Florencji, Muzeum Opera del Duomo to ostatni przystanek na naszym szlaku. To tam możecie zobaczyć jedno z ostatnich dzieł artysty, dramatyczną Pietę Bandini. Podobno Michał Anioł wyrzeźbił ją na swój własny grób, ale w porywie złości rzucił w nią młotem i ją uszkodził. Dzieło zostało potem dopracowane przez jego ucznia Tiberio Calcagni. Podobno w postaci Nikodema podtrzymującego martwe ciało Chrystusa, artysta wyrzeźbił autoportret.

Niedawno rzeźba przeszła gruntowną restaurację i czekamy na możliwość jej zobaczenia.

Tutaj kończy się nasza wycieczka śladami Michała Anioła.

A ja zapraszam na wycieczkę po Florencji.