CZARNA KRÓLOWA – KATARZYNA MEDYCEJSKA

Medyceusze to również kobiety: córki, żony, kochanki, królowe. Pisałam już o Marii Medycejskiej, córce Franciszka I, królowej na tronie Francji. Niekochanej przez Francuzów, wyśmiewanej i nazywanej przez nich Grubą Bankierką. Podobny los spotkał Katarzynę, wydaną za mąż za Henryka II i odmalowanej przez francuskich historyków i pisarzy w sposób nieobiektywny i przesadny.

Katarzyna Medycejska portret

Katarzyna spotkała się z wrogim powitaniem na dworze francuskim, wyśmiewano jej urodę i mieszczańskie pochodzenia, a później krytykowano jej trudne rządy w kraju podzielonym wojnami religijnymi między katolikami i protestantami. Nazwana Czarną królową lub Madame Żmiją, została oskarżona o spiski, otrucia, morderstwa i makiawelistyczne dążenie do władzy za wszelką cenę. Ile jest w tym prawdy a ile historycznych nadużyć i legend?

Katarzyna była córką Lorenzo II, duka z Urbino, wnuczką Wawrzyńca Wspaniałego, bratanicą Juliana, przyszłego papieża Klemensa VII. Jej dzieciństwo i młodość nie były najszczęśliwsze. Matka, Madeleine de la Tour umarła przy porodzie a ojciec kilka tygodni później, prawdopodobnie na chorobę weneryczną. Dziewczynka wychowała się początkowo u ciotek w Rzymie, potem we Florencji w Palazzo Medici Riccardi.

Caterina de Medici

W wieku 8 lat wujek Julian zamknął ją w klasztorze sióstr Murate we Florencji, obawiając się jej roszczeń do władzy jako ostatniej z rodu Medyceuszy. Odebrała przez te lata wielostronne wykształcenie i pobudzono w niej zainteresowanie sztuką, naukami ścisłymi i jazdą konną.

Co do jej charakteru znamy anegdotę, związaną z atakiem w 1529 roku na Florencję przez armię hiszpańską i pragnących powrócić do władzy wygnanych  z miasta Medyceuszy. Florentyńczycy, chcąc zemścić się na Katarzynie, wiedząc o jej pobycie w klasztorze, zjawili się tam w nocy. Dziesięcioletnia dziewczynka odważnie stanęła twarzą w twarz z najeźdźcami i rozbroiła ich intencje swoją determinacją i odwagą.

Malzenstwo Katarzyny z Henrykiem
Obraz Jacopo da Empoli, Uffizi – Ślub Katarzyny z Henrykiem II

W wieku 14 lat Katarzyna została wydana za mąż za drugiego syna króla Francji, Henryka II z Walezjuszy. Taki wiek był normalnym wiekiem dla zawierania związków małżeńskich, jeśli chcecie poczytać o tym więcej tutaj. Od razu po przybyciu na dwór francuski, Katarzyna spotkała się z niechęcią i wrogością. Arystokraci kpili z jej pochodzenia a lud uważał ją za wysłanniczkę i szpiega papieża.

Katarzyna wyróżniała się jednak inteligencją, pasją do sztuki i polowań, podobnie jak król Francji, Franciszek I, któremu szybko przypadła do gustu.
Znacznie przewyższała we wszystkim swojego męża, Henryka, znajdującego się pod wpływem o wiele starszej od niego Diany de Poitiers, późniejszej faworytki i kochanki.

Henryk II, krol Francji
Henryk II

W takich trudnych warunkach, Katarzyna spędzała swój czas w izolacji, początkowo nie mogąc zajść w ciążę i otaczając się astrologami, wróżbiarzami i jasnowidzami, z których najbardziej znani to Nostradamus i Cosimo Ruggeri. Czarna królowa to właśnie przydomek, który zawdzięcza zainteresowaniu alchemią i okultyzmem, ale takie „pasje” były podzielane w tamtych czasach na wielu dworach europejskich.

Katarzyna Medycejska, której nie smakowała kuchnia francuska, sprowadziła sobie kucharzy włoskich. Wiele składników kulinarnych, Medyceuszka uważała za afrodyzjaki: cukinie, grzyby, cebule, karczochy, seler, szalotka czy wino. Musiały one zadziałać, ponieważ Katarzyna, mimo iż niekochana przez męża, spłodziła mu aż dziesięcioro dzieci.

Potrawy dzisiejszej kuchni francuskiej takie jak: sos beszamelowy, crema pasticcera, kaczka w pomarańczach, omlet, naleśniki czy zupa z cebuli, by wymienić tylko kilka, wywodzą się z kuchni toskańskiej.
Wprowadziła też użycie widelca na dworze francuskim i logiczny podział potraw na słone i słodkie.

Diana De Poitiers
Portret Diany

W 1547 roku po śmierci króla w tajemniczych okolicznościach, 28-letni Henryk II zasiada na tronie Francji. Na dworze króluje jego kochanka Diana, słynąca ze swej urody, a Katarzyna Medycejska, odsunięta w cień, zajmuje się rodzeniem i wychowywaniem dzieci. Aż trzech jej synów będzie rządzić Francją, córki poślubią władców Europy a syn Henryk III będzie krótko królem Polski.

Henryk II, umiera 12 lat później na skutek tragicznego zranienia podczas turnieju rycerskiego. Katarzyna według niektórych bardzo go kochała i od dnia jego śmierci zaczęła ubierać się na czarno aż do końca jej życia. Według innych był to czysty marketing z jej strony. Po śmierci męża, Medyceuszka stała się w każdym razie nieoficjalną królową Francji, jako regentka w oczekiwaniu na pełnoletność pierwszego syna Franciszka. Sprawowała w ten sposób władzę przez wiele lat w imieniu trzech synów kolejno na tronie.

Rzez hugenotow, noc swietego Bartlomieja
Rzeź hugenotów

Jej rola w nocy Świętego Bartłomieja 24 go sierpnia 1572 roku pozostaje zagadką. Do Paryża przybyło wtedy wiele protestantów (hugenotów) na wesele córki Katarzyny, Małgorzaty Valois z Henrykiem III z Nawarry. Wydaje się jednak dziwne, by taki rozkaz wyszedł spod jej ręki biorąc pod uwagę, iż próbowała przez wiele lat rozwiązać konflikt religijny w sposób dyplomatyczny. To ona wydała przecież wcześniejsze edykty tolerancji dla protestantów i to ona starała się o ten związek małżeński między córką i władcą hugenotów, wierząc w stworzenie pojednania między dwiema religiami.

Katarzyna umarła w 1589 roku w zamku Blois, w kraju podzielonym konfliktami i spiskami. Czarna królowa doczekała się rehabilitacji i oczyszczenia z wielu legend i przerażających historii na jej temat dopiero w 20 tym wieku. Dzisiaj wielu patrzy na nią jako na dyplomatkę, starającą się o tolerancję religijną, patronkę sztuki i kobietę, która zrewolucjonizowała wiele dziedzin we Francji.

A Wy jak oceniacie Katarzynę Medycejską?

TENET I MAGICZNY KWADRAT – SATOR

Tenet, film Christophera Nolana

Czy widzieliście już nowy film Christophera Nolana, Tenet? W wielu miejscach we Włoszech otwarto kina dopiero od niedawna, a to film, o którym wszyscy mówią i piszą. Jeszcze nie miałam okazji go obejrzeć, ale słyszałam od znajomych, że trzeba przygotować się na duże skoki w czasie i przestrzeni i problemy ze zrozumieniem wątku i fabuły.

Już sam tytuł: Tenet jest fascynujący i mało kto wie, iż odnosi się do centralnego słowa zawartego w magicznym kwadracie Sator. Ten kwadrat został znaleziony w wielu miejscach byłego Cesarstwa Rzymskiego. Najstarsze kwadraty odkryto w 1925 i w 1936 roku roku na kolumnach w Pompejach. Ich datę szacuje się na pierwszy wiek naszej ery, a dokładnie 76 rok, przed wybuchem Wezuwiusza. Inne kwadraty znaleziono na kościołach i zamkach w całej Europie. W Toskanii jeden z bardziej znanych jest wbudowany w zewnętrzną ścianę katedry w Sienie.

SATOR Kwadrat, Duomo, Siena

Kwadrat, jak widzicie na zdjęciu, zawiera pięć słów: Sator, Arepo, Tenet, Opera i Rotas, które mogą być czytane poziomo i pionowo, od prawej i od lewej, tworząc w ten sposób palindrom. Każde słowo pojawia się cztery razy w kwadracie. Jego znaczenie i funkcja pozostają jednak tajemnicą mimo wielu hipotez i badań. Na przykład znaczenie słów zostało zinterpretowane w ten sposób:

Sator, czyli siewca i alegorycznie w Nowym Testamencie, stworzyciel i ojciec. W kulturze rzymskiej mówi się o uniwersalnym stworzycielu, a niektórzy badawcze odnoszą to słowo do boga Saturna.

Arepo, słowo to nie pojawia się w żadnym tekście łacińskim, choć istnieje podobieństwo z greckim słowem “aripus” czyli sierpem. Miałoby to wtedy sens wraz ze słowem siewca lub Saturn, którego jednym z atrybutów jest właśnie sierp.

Tenet, czyli z języka łacińskiego, trzyma, prowadzi.

Opera, może znaczyć ostrożnie lub dzieło.

Rotas, czyli koła.

Całe zdanie zostało zinterpretowane przez wielu badaczy jako: “Pan lub stworzyciel ziem zarządza cielesnymi kołami”. Zmiana kolejności słów na “Sator opera tenet arepo rotas“ daje inne znaczenie: “Siewca decyduje o swoich codziennych pracach, ale wyższy sąd decyduje o jego losie“. Jest wiele innych interpretacji i odsyłam Was do poszukiwań i lektur jeśli jesteście zainteresowani tym tematem.

Kwadrat magiczny, Tenet

Jeśli chodzi o słowo Tenet wykorzystane nieprzypadkowo przez reżysera jako tytuł filmu, znajduje się ono w samym centrum kwadratu. Ramiona słowa tworzą formę krzyża templariuszy, zakonu aktywnego w centralnej Europie od 12go do 14go wieku.

Rycerski zakon chronił początkowo pielgrzymów a później uczestniczył w wielu bitwach i w krucjatach, co dawało mu okazję do wielu podróży i rozprzestrzenienia własnej symboliki i kultury na terenie całej Europy. Wiele kościołów, gdzie znaleziono kwadrat Sator było związane właśnie z działalnością templariuszy. Znaczenie kwadratu staje się w ten sposób jeszcze bardziej tajemnicze.

Dużo symboli popularnych w średniowieczu pozostaje dla nas dzisiaj zagadką. Na przykład kościół we Florencji, San Miniato al Monte, a szczególnie jego fasada posiada wiele tajemnic i dziwnych reprezentacji, też związanych z kulturą templariuszy. Ich znaczenie jest jednak nie lada wyzwaniem dla badaczy i historyków, a nas fascynuje i zaciekawia.

San Miniato al Monte, Florencja