ŚLADAMI MONA LISY WE FLORENCJI

Rysunek Mona Lisy, Leonardo da Vinci
Rysunek przygotowawczy do Mona Lisy

Tajemniczy uśmiech Mona Lisy stanowi zagadkę dla historyków sztuki. Natomiast obraz Leonarda da Vinci stał się jednym z najbardziej znanych na całym świecie. Na jego temat napisano tony książek i artykułów, nakręcono masę filmów i zorganizowano tysiące konferencji.

My zajmiemy się inną kwestią: wyruszymy na wirtualną wizytę po Florencji, śladami Lisy Gherardini. To właśnie jej wizerunek Leonardo da Vinci uwiecznił na portrecie (jak potwierdzają ostatnie badania).

Historia Lisy, na tle piętnastowiecznej stolicy sztuki, ukrywa skandal i wiąże się z bardzo udanym jak na tamte czasy małżeństwem. Kto wie, czy to właśnie dlatego tak tajemniczo się do nas uśmiecha?

*Pod artykułem znajdziecie również mapkę opisanych miejsc i link do ciekawej książki.
Jeśli natomiast interesuje Was tematyczna wizyta po Florencji z przewodnikiem, zapraszam do kontaktu.


Dm rodzinny Mona Lisy, Via Sguazza we Florencji
Kopia Mona Lisy

DOM RODZINNY LISY GHERARDINI – VIA SGUAZZA
Nasza wizyta zaczyna się w wąskiej uliczce, Via Sguazza, w dzielnicy Oltrarno, między Palazzo Pitti a elegancką ulicą, Via Maggio. To tutaj prawdopodobnie w czerwcu 1479 roku przyszła na świat nasza Lisa, jako pierwsza córka w wielowiekowej rodzinie Gherardini. Jej rodzice, jak wiemy z dokumentów, płacili miesięczny czynsz 16 fiorino za wynajem mieszkania w jednym z pałaców. Arystokratyczna rodzina Gherardini, posiadająca wiele terenów w rejonie Chianti, żyła z interesów, które przynosiły jej posiadłości. Jednak, jak wiele rodzin szlacheckich w tamtych czasach, miała ona kłopoty finansowe i często zmieniała miejsce zamieszkania.

Dzisiaj w uliczce Sguazza znajdziecie gipsową kopię obrazu Mona Lisy. Mieszkańcy dzielnicy chcieli w ten sposób upamiętnić miejsce urodzenia Lisy. Co roku 16 go czerwca, w dzień urodzin muzy Leonarda organizują oni również, pod patronatem gminy miasta Mona Lisa Day.

Mona Lisa day - plakat

PALAZZO MEDICI – VIA LARGA
Rodzina Gherardini znajdowała się w dużej zażyłości z rodziną Medyceuszy, która mieszkała w pałacu przy niegdysiejszej Via Larga, dzisiaj Via Cavour. Lisa od najmłodszych lat przebywała w towarzystwie dzieci Wawrzyńca Wspaniałego i wyrosła z rówieśnikiem Julianem. Zostanie on księciem Nemours, uwiecznionym pośmiertnie przez Michała Anioła w Nowej Zakrystii. W tych samych latach młodziutki Michał Anioł był goszczony w domu Wawrzyńca, całe to towarzystwo na pewno znało się więc bardzo dobrze.

Według niektórych źródeł, Lisa Gherardini miała romans z Julianem i zaszła z nim w ciążę. Kiedy w 1494 roku, rodzina Medyceuszy została wygnana z Florencji, piętnastoletnia Lisa znalazła się w nieciekawej sytuacji. Na ratunek przyszedł jej wtedy Francesco del Giocondo

Palazzo Viviani Florencja§
Palazzo Viviani

POSIADŁOŚCI RODZINY GIOCONDO – PALAZZO VIVIANI
Fascynujący Palazzo Viviani przy ulicy Sant’Antonino, niedaleko głównego dworca, którego fasadę zdobią napisy i bust Galileusza, to przykład hołdu, jaki chciał złożyć mu uczeń Vincenzo Viviani. Galileusz, uważany za heretyka, długo musiał poczekać pośmiertnie na godny pochówek. Jego uczeń, matematyk Viviani, postanowił ozdobić pałac pod koniec 17 go wieku łacińskimi napisami, mówiącymi o odkryciach mistrza.

Ale wiele lat wcześniej, to tutaj znajdowały się posiadłości rodziny Giocondo we Florencji. Mimo iż nazwisko: Giocondo wywodzi się od produkcji beczek, rodzina od wielu lat zajmowała się ekskluzywnym handlem tkaninami i jedwabiem. Jej wysoką pozycję potwierdzał fakt, iż Francesco w 1491 roku, w wieku 26 lat poślubił Camillę Rucellai, przedstawicielkę jednego z najbogatszych rodów we Florencji. Herb tej rodziny możecie znaleźć nawet na fasadzie kościoła Santa Maria Novella!

Niestety, Camilla umarła bardzo młodo, dwa lata po ślubie, zostawiając syna. Prawdopodobnie z tego powodu Francesco szybko podjął decyzję o ponownym związku i poślubił Tommasa Villani. Ona również tragicznie zmarła wkrótce po ślubie. (Przedwczesna śmierć kobiet w tamtych czasach była bardzo częsta. Tutaj możecie poczytać więcej o sytuacji kobiet w średniowieczu i w epoce renesansu.)

W 1495 roku Franciszek ponownie decyduje się więc na ślub. Tym razem zawiera związek małżeński właśnie z Lisą. Potomczyni rodu Gherardini zostaje w ten sposób uratowana ze skandalu i polepsza swoją sytuację materialną. Jednocześnie daje godne wychowanie osieroconemu synowi Francesco i wnosi do jego zamożnej, aczkolwiek kupieckiego pochodzenia rodziny, szlachetne pochodzenie.

Via della Stufa, Florencja
Via della Stuffa

DOM MAŁŻEŃSTWA – VIA DELLA STUFFA
W małej uliczce della Stuffa, przy Bazylice San Lorenzo, dzisiaj pod numerem 23, znajdował się dom, w którym małżeństwo Giocondo mieszkało od 1495 do około 1540 roku. Lisa urodziła aż pięcioro dzieci, z których jedno zmarło i wychowała syna Francesco, Bartolomeo. Nie wiemy natomiast nic o losach dziecka, owocu romansu z Julianem Medyceuszem, jeżeli w ogóle pogłoski o ciąży były prawdziwe.
Małżeństwo według dokumentów było bardzo szczęśliwe. W swoim testamencie, Franciszek pisze o żonie jako o „ukochanej, szlachetnej i lojalnej duszy” i zostawia jej przyzwoity spadek jak również oddaje jej posag.

Palazzo Gondi napis
Napis w Palazzo Gondi

LEONARDO DA VINCI – PALAZZO GONDI
Elegancki pałac Gondi na placu San Firenze został zbudowany pod koniec 15 go wieku i podobno był on miejscem częstego pobytu Leonarda da Vinci. Jak głosi legenda, to tutaj artysta zaczął pracę nad portretem Mona Lisy. Obraz został zamówiony według niektórych źródeł przez Juliana na użytek prywatny, wciąż wielbiącego kochankę ze swoich młodych lat. Według innych to Francesco del Giocondo zamówił portret żony na początku 16 go wieku. Czyżby to właśnie tutaj pozowała nasza Lisa do obrazu, nieświadoma, iż jej wizerunek i uśmiech zostanie uwieczniony na wieki?
Spoglądając na dzisiejsze okna pałacu, tak właśnie chcę sobie wyobrażać Lisę, siedzącą w milczeniu i być może obserwującą życie, toczące się na ruchliwym placu.

Klasztor Sant'Orsola Florencja
Eks Klasztor

KLASZTOR ŚWIĘTEJ URSZULI
Około 1538 roku Francesco umiera prawdopodobnie na dżumę, która co jakiś czas powracała i dziesiątkowała mieszkańców ówczesnych miast. Lisa decyduje się przenieść na ostatnie lata jej życia do pobliskiego klasztoru Świętej Urszuli, gdzie jedną z zakonnic była jej córka, siostra Ludovica. Co więcej, to właśnie miejsce wybiera na swój pochówek.

Dzisiaj klasztor po wielu latach przemian i zaniedbania czeka na remont, który powinien ruszyć już niedługo.

Tak kończy się długi żywot Lisy Gherardini w burzliwej Florencji. Jej historia dopiero niedawno zainteresowała historyków i bibliografów.

Jeśli jesteście zainteresowani dowiedzeniem się więcej, możecie poczytać książkę Dianne Hales, Mona Lisa, Odkryte Życie.


A śledząc mapę, możecie zorganizować wizytę śladami Mona Lisy we Florencji.

PALAZZO PITTI – FLORENCJA

palazzo pitti
Palazzo Pitti – Florencja

Ten ogromny pałac i plac wywierają duże wrażenie na turystach zaraz po przejściu przez Ponte Vecchio (Most Złotników) na drugą stronę rzeki Arno, do mniej znanej dzielnicy miasta: Oltrarno. Kiedyś rezydencja dynastii Medycejskiej, potem Habsburgów, Burbonów i dynastii sabaudzkiej, dzisiaj pałac Pitti oferuje do zwiedzenia interesujące muzea i jeden z największych ogrodów historycznych w Europie, ogród Boboli.

Podobno oryginalny, o wiele mniejszy pałac został zbudowany według projektu samego Filippa Brunelleschiego, genialnego architekta kopuły florentyńskiej katedry. Bogaty kupiec Luca Pitti i rywal nieoficjalnie rządzącej we Florencji rodziny Medyceuszy chciał pokazać swoje bogactwo i zlecił około 1458 go roku uczniowi Brunelleschiego: Luca Fancelli wykonanie pałacu. Ironią losu, kiedy rodzina Pitti popadła w długi i niedostatek, to właśnie Medyceusze: Eleonora z Toledo z mężem Kosmą I w 1549 roku wykupili pałac Pitti. Przez następne lata siedziba dynastii została wielokrotnie powiększana, dodano ogrody i dziedziniec a potem w 18 tym i w 19 tym wieku dwa boczne skrzydła.

Oryginalny wygląd pałacu i okolicy można zobaczyć na mapie Florencji z 1470 roku jak również na obrazie Giusto Utensa z końca 16 go wieku. 

Boboli e Pitti, Utens
Giusto Utens – Palazzo Pitti w szesnastym wieku

Aktualnie w Pałacu Pitti mieszczą się ważne i ciekawe muzea we Florencji, na których zwiedzanie warto poświęcić cały dzień. Na pierwszym piętrze znajduje się Galeria Palatyńska, zawierająca niesamowitą kolekcję obrazów malarzy włoskich i europejskich od 15 go do 19 go wieku oraz Apartamenty Królewskie, umeblowane w 19 tym wieku.

Na parterze po lewej stronie od wejścia znajduje się Muzeum Skarbu Wielkich Książąt, kiedyś Muzeum Srebra. W udekorowanych freskami salach można zobaczyć kosztowne unikaty: biżuterie, kryształy, srebra, obrazy i rzeźby, wazony, porcelana i wiele innych przedmiotów.

Na pierwszym piętrze Pałacu Pitti mieści się Galeria Sztuki Współczesnej prezentująca fascynujący zbiór obrazów i rzeźb od 18 go do 20 go wieku. To tutaj znajduje się największa na świecie kolekcja obrazów malarzy nazwanych “macchiaioli”, którzy byli pewnego rodzaju prekursorami impresjonistów i jednym z najciekawszych nurtów w malarstwie włoskim sztuki współczesnej.

Na szczycie wzgórza w Ogrodzie Boboli znajduje się Muzeum Porcelany, a Pałacyk Meridiany gości Muzeum Kostiumów i Mody.

palazzo pitti galeria palatyńska

GALERIA PALATYŃSKA I APARTAMENTY KRÓLEWSKIE

Galeria Palatyńska (Galleria Palatina) zajmuje aż 26 sal lewego skrzydła pierwszego piętra Pałacu. W 1828 roku w galerii zawieszono najważniejsze obrazy i otwarto ją dla zwiedzających. Kolekcja zawiera arcydzieła autorstwa mistrzów epoki Renesansu i Baroku, m. in. Rafaela, Tycjana, Rubensa, Caravaggia, Tintoretta oraz malarzy flamandzkich, w tym Van Dycka. Musicie wiedzieć, iż obrazy nie są pokazane jak w muzeum Uffizi, w sposób chronologiczny, ale według kryteriów estetycznych. Warto więc pomyśleć o zwiedzaniu Galerii z przewodnikiem.

Każda sala pełniła kiedyś inna funkcje i zostały one ozdobione freskami o tematyce głównie mitologicznej, gloryfikującej rządzące dynastie. Najbardziej znane sale poświęcone planetom zostały udekorowane przez barokowego mistrza Pietro da Cortona i jego ucznia Ciro Ferri.

Lazienka Napoleona Bonaparte Florencja, Pałac Pitti
Łazienka Napoleona Bonaparte

Ciekawostka: W galerii możecie zobaczyć łazienkę specjalnie zaprojektowaną dla Napoleona Bonaparte przez krótko sprawująca władzę we Florencji jego siostrę: Elizę Baciocchi.

Od 1865 roku przez krótki okres, w którym Florencja była stolicą Włoch, w Pałacu Pitti mieszkali władcy królewskiego rodu sabaudzkiego. Apartamenty są bogato wyposażone w meble z kolekcji rządzących we Florencji rodów. Stoły z półszlachetnych kamieni, konsole i lustra, akcesoria meblowe i jedwabne, arrasy na ścianach oferują fascynującą mieszankę stylów, które opowiadają o życiu codziennym i gustach różnych epok.

Przed wejściem do Galerii i Apartamentów zajrzyjcie do Białej Sali. Ten pokój uderza swoją bielą i elegancją. Został on stworzony w 18 tym wieku i ozdobiony stiukami w stylu neoklasycznym przez braci Albertolli jak również kryształowymi żyrandolami, specjalnie sprowadzonymi z Bohemii. W 1954 roku w Białej Sali, Giovan Battista Giorgini zorganizował pierwszy pokaz mody prét-à-porter. W ten sposób Florencja stała się stolicą mody, a pokazy mody w mieście do dzisiaj nazywane są właśnie Pitti.

Muzeum Skarbu, freski
Sale na parterze – Palazzo Pitti

MUZEUM SKARBU WIELKICH KSIĄŻĄT KIEDYŚ MUZEUM SREBRA

Muzeum mieści się w lewym skrzydle Pałacu Pittich na parterze i na półpiętrze, tam gdzie kiedyś znajdowały się letnie i chłodniejsze apartamenty Medyceuszów. Sale reprezentacyjne zaraz po wejściu, ozdobione są przepięknymi freskami, których tematem jest przywołanie mitologii historii Medyceuszy za czasów Wawrzyńca Wspaniałego oraz “trompe l’oeil” stwarzającymi iluzję architektury.

Muzeum posiada niezwykle bogatą kolekcję cennych eksponatów zebraną przez wieki przez rządzące we Florencji dynastie. Zbiór prezentuje florenckie rzemiosło i inne szkoły i kraje i obejmują wazy z kryształu górskiego, dzieła z kamieni półszlachetnych i kości słoniowej, klejnoty, bursztyny, srebro, kamee, dywany, zegary i wyroby importowane z Chin. Muzeum prezentuje również niezwykłą kolekcję klejnotów od 17 go wieku, w tym biżuterię współczesną.

Telemaco Signorini, widok na Florencje
Obraz Telemaco Signorini, Florencja

GALERIA SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ

Galeria Sztuki Współczesnej znajduje się na drugim piętrze Pałacu Pitti i można z niej podziwiać wspaniały widok na Florencję i na ogród Boboli. Galeria prezentuje liczną kolekcję obrazów i rzeźb, głównie włoskich, od końca 18 go do pierwszych dekad 20 go wieku. Można tam zobaczyć malarstwo klasyczne, romantyczne i historyczne jak również wiele obrazów szkoły Macchiaioli. Nurt ten, podobny do impresjonizmu rozwinął się we Florencji w latach 50 tych i 60 tych 19 go wieku i zrzeszał takich malarzy jak Giovanni Fattori, Telemaco Signorini czy Silvestro Lega. Na obrazach można zobaczyć wiele pejzaży i architektur ówczesnej Toskanii i Florencji.

Galeria jest często pomijana przez turystów, mimo iż moim zdaniem jest jedną z najciekawszych kolekcji we Florencji. Przełom 19 go i 20 go wieku cechuje się niezwykłą ilością nurtów w sztuce: kubizm, impresjonizm, postimpresjonizm, dywizjonizm, fowizm, futuryzm. Warto więc tam zajrzeć i nacieszyć oczy.

Muzeum mody i kostiumu we Florencji
Moda w Palazzo Pitti

MUZEUM MODY I KOSTIUMU

Muzeum Mody i Kostiumów znajduje się w Pałacyku Meridiany, zbudowanym na przełomie 18 go i 19 go wieku. Wszystkie rządzące we Florencji rody odcisnęły swoje piętno na wyposażeniu i dekoracji tego miejsca.

Muzeum Mody zostało założone w 1983 roku i było pierwszym takim muzeum we Włoszech. Stroje są eksponowane rotacyjnie co trzy lata ze względów konserwacyjnych. Ubiory obejmują modę od 18 go wieku do dzisiaj, a także bieliznę, biżuterię oraz fascynujący korpus strojów scenicznych ze znanych filmów, sztuk i oper.

Wśród starożytnych strojów znajdują się szesnastowieczne ubiory pogrzebowe Kosmy I, jego małżonki Eleonory z Toledo i syna Garzia, dzisiaj eksponowane na stałe po kompleksowej renowacji. W muzeum są organizowane bardzo często specjalne wystawy poświęcone poszczególnym aspektom kolekcji.

Boboli Ogrod, Muzeum Porcelany
Palazzina del Cavaliere, Boboli

MUZEUM PORCELANY

Muzeum Porcelany mieści się od 1973 roku w Pałacu Cavaliere na szczycie wzgórza w ogrodzie Boboli. Warto tam wejść, by zobaczyć niesamowity widok na florenckie wzgórza i scenograficzny labirynt florealny.

W muzeum znajdują się głównie zbiory porcelany stołowej z domów panujących w Palazzo Pitti, od Medyceuszy po Habsburgów, w tym dynastii Burbonów – Parmy z wielką księżną Toskanii Marią Luizą i siostrą Napoleona, Elizą Baciocchi. W 1810 roku Napoleon podarował siostrze słynny zestaw porcelany z Sèvres.

Ogrod Boboli aleja
Boboli

OGRODY BOBOLI

Ogrody te stanowią największy monumentalny teren zielony we Florencji. Ich historia sięga czterech stuleci, ponieważ Kosma I zamówił projekt u architekta Tribolo w 1549 roku. Prace kontynuowali Ammannati, Buontalenti i Parigi Giovane. O ogrodzie możecie poczytać na moim artykule.

Bilety do Pałacu Pitti możecie zakupić tutaj.

Wizyta z przewodnikiem po Galerii Palatyńskiej i ogrodach Boboli trwa około 3 godziny. Dowiedz się więcej.