KOŚCIÓŁ SANTA MARIA NOVELLA WE FLORENCJI

Kościół Santa Maria Novella to pierwszy zabytek, który prawdopodobnie zobaczycie po przyjeździe do Florencji, ponieważ znajduje się on tuż za głównym dworcem kolejowym o tej samej nazwie.

Kościół Santa Maria Novella
Plac Santa Maria Novella z kościołem, marmurowa fasada i nisze na sarkofagi – avelli.

Plan artykułu:
– FASADA
– WNĘTRZE

TRINITA, FRESK MASACCIA
KRUCYFIKS, GIOTTO
– KRUCYFIKS, BRUNELLESCHI
– KAPLICA TORNABUONI – FRESKI GHIRLANDAIO

KAPLICA STROZZI – FRESKI FILIPPINO LIPPI
– CAPPELLONE DEGLI SPAGNOLI

FRESKI – PAOLO UCCELLO
– INFORMACJE PRAKTYCZNE


FASADA
Na placu, od razu przyciąga wzrok piękna, marmurowa fasada kościoła, wykonana znacznie później, w drugiej połowie 15 go wieku. Jest to jedyna fasada renesansowa w mieście, zaprojektowana przez znanego architekta i teoretyka sztuki, Leona Battista Alberti i ufundowana przez bogatą rodzinę z okolicy, Rucellai.

Natomiast my dzisiaj zajrzymy do środka i podpowiem Wam na które rzeczy powinniście zwrócić szczególną uwagę podczas wizyty. Jeżeli tam Was zapędzi Wasza ciekawość, dlatego iż kościół Santa Maria Novella jest rzadziej odwiedzany przez turystów.

Większość podróżników decyduje się na odwiedzenie florenckiej katedry i kościoła Santa Croce z grobami znanych ludzi na przykład boskiego Michała Anioła.
A tymczasem jeśli chcecie zobaczyć coś bardziej oryginalnego i uniknąć tłumów, zapraszam Was właśnie tutaj.

Przy kościele w niszach pod łukami znajdowały się kiedyś groby, tak zwane avelli, gdzie chowano zamożne osoby ze znanych rodzin. Dzisiaj (na szczęście, bo wyobraźcie sobie niegdysiejsze zapachy) pozostały tylko ich herby.

Kościół Santa Maria Novella, wnętrze

WNĘTRZE
Umówmy się, że wchodzicie do środka od placu Santa Maria Novella, wejściem bocznym. Pierwsza rzecz charakterystyczna dla świątyni to jej wnętrze. Santa Maria Novella była pierwszym kościołem, zbudowanym według architektury gotyckiej we Florencji.
Widzicie jak duża ilość światła wpada przez witraże, sufit ma sklepienia krzyżowe, są centralne ostrołuki, a żeberka są ciekawie podkreślone biało-czarnymi pasami. Budowla sprawia wrażenie lekkości i delikatności.

trinità masaccio santa maria novella
Szkielet nam przypomina:
“Ja byłem tym, czym Wy jesteście i tym czym ja jestem, Wy będziecie“


TRINITÀ, MASACCIO, 1428
Pierwsze arcydzieło zaraz na wprost wejścia bocznego to fresk Trójca albo Trinità Masaccia. Młody i genialny artysta po raz pierwszy od czasów antyku używa perspektywy matematycznej w malarstwie. “Wywiercił dziurę w murze”, napisał Giorgio Vasari. Rzeczywiście tak to wygląda, niesamowita iluzja przestrzeni i trójwymiarowości. Na żywo nawet bardziej niż na zdjęciu!
Fresk przedstawia trójcę świętą, w towarzystwie Maryi, Św.Jana i dwóch klęczących darczyńców, a pod nimi znajduje się szkielet z cytatem, przypominającym o ulotności życia.

krucyfiks giotto santa maria novella
Z tyłu kaplica ołtarzowa, Tornabuoni.

DREWNIANY KRZYŻ, GIOTTO, 1295
Obracacie się w prawo i patrzycie na krucyfiks Giotta, prawdopodobnie z lat 90 tych 13 go wieku. To jedno z pierwszych dzieł artysty, który przywrócił naturę, rzeczywistą masę ciała i ekspresję twarzy w sztuce. W tym wypadku rezygnuje on prawie całkowicie z kanonów średniowiecznych i przedstawia naturalizm ciała, zawieszonego na krzyżu.
Możecie zobaczyć we Florencji inny krucyfiks Giotta, w kościele Ognissanti.

krucyfiks brunelleschi

DREWNIANY KRZYŻ, BRUNELLESCHI, KAPLICA GONDI, 1415
Idąc tematycznie, po lewej stronie od ołtarza, w renesansowej kaplicy Gondi znajduje się krucyfiks Brunelleschiego. Artysta odebrał wykształcenie artystyczne w warsztacie złotniczym i wykonał również rzeźby, mimo iż znamy go głównie z jego dzieł architektonicznych.

Z tym krucyfiksem jest związana anegdota, którą opowiada nam “plotkarz” Vasari. Według niego artysta wykonał dzieło w odpowiedzi na krucyfiks przyjaciela Donatella, który znajduje się u franciszkanów w Santa Croce. Podobno powiedział, iż przyjaciel powiesił na krzyżu wieśniaka więc chciał mu pokazać jak powinien wyglądać Chrystus i oddał wyidealizowane i smukłe ciało.

kaplica Tornabuoni
Sceny z życia Maryi, na przykład: wstąpienie do klasztoru czy ślub z Józefem.

KAPLICA TORNABUONI – FRESKI DOMENICO GHIRLANDAIO
Teraz przechodzimy do części ołtarzowej, zawierającej niesamowity cykl fresków. Bardzo pozytywną rzeczą w kościele Santa Maria Novella jest fakt, iż można wejść za ołtarz i zobaczyć wszystko z bliska. W niewielu kościołach jest to możliwe.

Freski zamówił Jan – Giovanni Tornabuoni u popularnego w drugiej połowie 15 go wieku malarza Domenico Ghirlandaio. Po jednej stronie artysta pokazał epizody z życia Maryi, na przykład jej narodziny, wstąpienie do klasztoru, ślub z Józefem. A po drugiej stronie, widzimy historie Św. Jana Chrzciciela, patrona płacącego za pracę.

Malarz bardzo umiejętnie umieszcza na scenach architekturę Florencji i jej ówczesnych celebrytów na przykład filozofów i pisarzy z kręgu Wawrzyńca Wspaniałego. Jest to wspaniały dokument życia, zwyczajów, fizjonomii i ubiorów tamtejszych czasów.
Oczywiście malarze nie pracowali sami przy takich przedsięwzięciach, ale z całym warsztatem. W tych latach u Ghirlandaia uczył się młody Michał Anioł i według niektórych możemy dopatrzyć się jego ręki przy tych freskach.

Możecie zobaczyć cykl fresków Domenico Ghirlandaio z epizodami z życia Św. Franciszka, w kościele Santa Trinita we Florencji.

filippino lippi santa maria novella

KAPLICA FILIPPO STROZZI, FRESKI FILIPPINO LIPPI
Po prawej stronie od części ołtarzowej, warto zaglądnąć do kaplicy pod patronatem Filippa Strozzi, gdzie kupiec został również pochowany w grobie Benedetto da Maiano. Freski wykonał rówieśnik i kolega Botticellego, Filippino Lippi. Pokazują one epizody z życia Św. Filipa Apostoła i Św. Jana, tym razem Ewangelisty.
Najbardziej znaną i ciekawą sceną jest wypędzenie demona w spod pogańskiego ołtarza. Demon pod postacią smoka powodował nieprzyjemne zapachy i nawet omdlenia niektórych uczestników ceremonii. Malarz tworzy piękne architektury i ubiory oddając cywilizację Rzymian. Te freski zajęły mu prawie 20 lat ponieważ w miedzyczasie przebywał właśnie w Rzymie.

cappellone degli spagnoli
 santa maria novella
Kościół aktywny, scena alegoryczna. Psy symbolizują dominikanów, z łacińskiego domini i cani = psy pana.

CAPPELLONE DEGLI SPAGNOLI – KAPLICA HISZPANÓW
Wychodzimy wejściem bocznym na tak zwany Zielony krużganek, ponieważ kiedyś znajdowały się tam freski namalowane zielonym pigmentem. I wchodzimy do średniowiecznej kaplicy Hiszpanów, nazwanej tak w szesnastym wieku na cześć dworu hiszpańskiej żony Kosmy I, Eleonory z Toledo.

W środku znajduje się bardzo skomplikowany cykl fresków z 14 go wieku podkreślający walkę dominikanów z herezją i pokazujący niektóre sceny z życia Chrystusa.

Na scenie po prawej stronie od wejścia widzimy jak dominikanie działają słowem i kazaniami, by ocalić jak najwięcej dusz. Pojawia się kościół z ciekawą kopułą. Niektórzy mówią iż to kopuła katedry namalowana zanim ją zbudowano.

Na tronie siedzi papież, w otoczeniu dostojników kościelnych, pod nimi w tłumie różne ówczesne postaci między innymi Dante. A po prawej stronie Św. Tomasz z Akwinu i Św. Dominik czynnie działają. Na ścianie przy wejściu widać epizody z życia dominikanina Św. Piotra z Werony. Freski namalował Andrea Bonaiuto i warto poczytać wywieszone wyjaśnienia i się im dokładniej przyjrzeć.

paolo uccello santa maria novella

REFEKTARZ – FRESKI PAOLO UCCELLO
Wychodzimy z kaplicy i kierujemy się do części muzealnej. Gdzie prawdziwa gratką dla oczu są wspomniane wcześniej freski Paolo Uccello, przedstawiające sceny z pierwszej księgi Starego Testamentu. Kiedyś znajdowały się one na ścianach mniejszego krużganku i zostały zalane podczas powodzi w 1966 roku. Dlatego kilka lat temu poddano je gruntownej konserwacji i przeniesiono do pomieszczeń niegdysiejszego refektarza zakonników, tworząc przestrzeń muzealna.

Najbardziej znana scena Powodzi pokazuje moment po wielkim potopie, kiedy wszyscy wychodzą z arki. Pojawiają się dziwne nakrycie głowy, arka wygląda jak piramida, widać linie perspektywiczne. Paolo Uccello miał bzika na punkcie perspektywy. Podobno zdradzał żonę właśnie z perspektywą, studiując ją do późnej nocy.

Jak widzicie w kościele Santa Maria Novella nie brakuje atrakcji, a wymieniłam tylko najważniejsze. Zapraszam do kontaktu, jeżeli interesuje Was wizyta z przewodnikiem.

INFORMACJE GODZINY OTWARCIA I BILETY.

SIENA, ALEGORIA DOBRYCH RZĄDÓW, AMBROGIO LORENZETTI

Siena – Alegoria Dobrych Rządów – Ambrogio Lorenzetti

Moim drugim ulubionym miastem w Toskanii zaraz po Florencji jest Siena. Te dwa miasta walczyły i rywalizowały ze sobą przez wiele wieków, aż do czasu kiedy to Florencja podbiła Sienę w połowie szesnastego wieku. Zdominowane miasto przestało się wtedy rozwijać, dlatego też do dzisiaj zachowało charakter średniowieczny. Jak to się mówi, nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło.
Na pewno mieszkańcy Sieny mają na ten temat inne zdanie…

Dziedziniec Pałacu Publicznego w Sienie
Dziedziniec Pałacu Publicznego w Sienie

Zaraz mi wybaczą, ponieważ napiszę, iż Siena ukrywa wiele skarbów i tradycji, jedynych w swoim rodzaju na świecie. Na przykład, to tutaj, do dzisiaj odbywa się coroczna wielowiekowa tradycja Palio, czyli wyścig konny na Piazza del Campo, charakterystycznym placu w formie muszli. Siena posiada również przepiękną katedrę, pełną ukrytych symboli i znaczeń ezoterycznych. Bardzo lubię po niej oprowadzać i odkrywać jej ukryte przekazy religijne i filozoficzne.

Dzisiaj opowiem Wam o innym niezwykłym dziele w Pałacu Publicznym, alegorii dobrych rządów.

Freski, namalowane w latach 1338-39 przez Ambrogio Lorenzetti znajdują się w sali obrad ówczesnego rządu. Prawie siedemdziesięcioletnie Rządy Dziewięciu obywateli, wybranych wśród warstwy kupieckiej, były czasami świetności dla Sieny. Jest to pierwszy cykl malarski od czasów klasycznych, pokazujący wartości cywilne i życie w mieście i na wsi z niebywałymi szczegółami.
Sam fakt, iż rząd miasta zamówił podobny cykl w sali obrad, aby pamiętać o podejmowaniu słusznych decyzji świadczy o jego niesamowitej dojrzałości i kulturze. Siena miała więc mentalność rewolucyjną jak na czternasty wiek!

Alegoria Dobrych Rządów, Siena, Pałac Publiczny
Alegoria Dobrych Rządów, Siena, Pałac Publiczny

Kiedy wchodzimy do sali, po prawej stronie widać Alegorię Dobrych Rządów (Effetti del Buon Governo). Opowiem Wam dzisiaj o tym fresku i o skutkach dobrych rządów w mieście i na wsi. Ponieważ w tej sali artysta Lorenzetti namalował również Alegorię Złych Rządów z jego efektami, ale o niej napiszę w jednym z następnych artykułów na blogu. Alegoria, to znaczy, iż cnoty i wady są pokazane na freskach w sposób symboliczny, za pomocą postaci z różnymi atrybutami.

Największą postacią na fresku jest władca, ubrany na biało-czarno, w kolory Sieny, choć czerń z czasem wyblakła. U jego stóp widzimy inny symbol miasta, wilczycę karmiącą dwóch chłopców. Są to Ascanio i Senio, legendarni założyciele grodu, synowie zamordowanego w Rzymie Remusa. Nad królem unoszą się trzy cnoty teologiczne: Wiara z krzyżem, Nadzieja w modlitwie i Miłość na czerwono, z sercem w dłoni.

Obok władcy siedzą alegorie cnót. Po naszej lewej stronie z gałązką oliwną i ubrana na biało siedzi trochę znudzona alegoria Pokoju. Obok niej uzbrojona Siła i Ostrożność. Ciekawe zestawienie… Po prawej stronie widzimy natomiast Wielkoduszność, Umiarkowanie z klepsydrą i Sprawiedliwość z mieczem i koroną.
Ambrogio ułatwił nam zadanie podpisując każdą z cnót, ale z czasem te napisy stały się słabo czytelne.

Sprawiedliwość, Mądrość i Zgoda, Alegoria w Sienie, Palac Publiczny
Sprawiedliwość, Mądrość i Zgoda

Teraz spójrzmy na lewą stronę fresku. Tutaj na tronie siedzi Sprawiedliwość, a nad nią unosi się Mądrość. Po jednej stronie wymierzana jest sprawiedliwość boska, karająca i nagradzająca, po drugiej stronie wydawane są prawa i regulacje ziemskie. Rządy Sprawiedliwości są połączone sznurkiem z siedzącą niżej Zgodą i ciągną się dalej przez szereg obywateli. Fresk jest rozświetlony i pełen błękitnego pigmentu lapis lazuli.

Takie rządy mogą się marzyć każdemu państwu i miastu!

Natomiast na całej ścianie przy wejściu rozciąga się ogromny fresk, który pokazuje pozytywne konsekwencje dobrych rządów w mieście i na wsi.

Dobre rządy, efekty w mieście, Siena, effetti buon governo in città
Dobre rządy, efekty w mieście, Siena

W mieście wrze praca i widać dostatek. Domy wyglądają na zadbane, a w tle widzimy konstrukcję nowego budynku. Przed nami po prawej stronie rozpościerają się warsztaty szewca, kupców, bankierów, w jednym z wnętrz widzimy szkołę i mężczyznę nauczającego na katedrze. Wieśniacy przywożą swoje towary do miasta, rozwija się handel i rzemiosło.

Po lewej stronie fresku nie brakuje miejsca na zabawę i przyjemność. Widzimy grupę tańczących z instrumentami, mężczyzn grających prawdopodobnie w kości i w samym rogu orszak weselny. Na fresku przeplatają się w ten sposób elementy z życia prywatnego, zawodowego, szkolnego i czasu wolnego. Każdy z tych momentów jest ważny dla mieszkańców. Czyż nie jest to aktualne do dzisiaj?

Dobre rządy, efekty na wsi, Siena, effetti buon governo campagna
Dobre rządy, efekty na wsi

Spójrzmy teraz na wieś, gdzie trwają prace rolnicze. Na fresku pokazano prace, wykonywane o każdej porze roku, nawożenie, wysiewanie, zbieranie plonów… Nie ma wątpliwości, iż przedstawiony krajobraz to pagórkowate okolice Sieny. Jeden z mężczyzn prowadzi do miasta typową rasę świni w biało czarne pasy, hodowaną do dzisiaj tylko w okolicach Sieny, Cinta Senese. Z miasta wyrusza na polowanie orszak mężczyzn.
Na wsi, podobnie jak w mieście króluje spokój i balans. Co więcej, miasto zależy od dobrych zbiorów i pokoju na wsi. Tylko w ten sposób zapewnione jest przeżycie zarówno mieszkańców wsi jak i miasta.

Co myślicie o tych freskach? Według mnie przydałyby się one w każdej sali obrad na całym świecie jako refleksja dla naszych rządzących przed każdą decyzją.

Wkrótce napiszę również o demonicznej alegorii Złych rządów.

Jeśli planujecie wizytę w Sienie, to zapraszam do kontaktu.